2001 yıl sentyäber höcümnärennän soñ uq başlap cibärelgän häm 6 yıl däwam itkän bu fiker beleşüdä 40 ildän 50 meñ möselman qatnaşqan.
Tikşerenü avtorları anı şir şarındağı ber milliard möselman, "awızı tomalanğan küpçelek" tawışı di.
Terrorçılıqnı yaqlawçılar dindarraq tügel
Tikşerenüneñ töp näticäse – terrorçılıqnı yaqlağan häm tänqitlägän möselmannar arasında, dindarlıq yağınnan, ber ayırma da yuq.
Başqa süzlär belän äytkändä, bu tikşerenü Könbatışta kiñ taralğan, İslam köç qullanuğa öndi, digän alfikerne şik astına quya.
Möselman illärendä din köndälek tormışta töp urın alıp tora. Äytik, Mısırda möselmannarnıñ 99, İndoneziädä 95%-tı şulay cawap birgän. Läkin alarnıñ da ni barı 7%-tı 11 sentyaber höcümnären qabul itä alğan. 93% isä İslam isemennän köç qullanuğa qarşı.
Näfrätneñ säbäbe dindä tügel, säyäsättä
Şul uq waqıtta, möselmannarnıñ kübese Könbatış alarnı añlamıy, östen qarıy, buysındırırğa teli digän qaraş bar ikän.
"Bu härkemne borçıy, köç qullanunı tänqitläwçelärne dä, xuplawçılarnı da. Ayırma şunda ğına, soñğılarında kimsetelüdän tış, Könbatıştan qurqu xise köçleräk" di tikşerenü avtorlarınıñ berse, Gallup üzägendä İslamnı öyränü bülege başlığı Dalia Mogahed.
Yağni Dalia xanım süzlärençä, köç qullanunı tänqitläwçelär häm yaqlawçılar arasında ayırma – dindarlıq tügel, ä säyäsät.
Terrorçılar - xäyerçelär tügel
Bu tikşerenü şulay uq, terrorçılar nigezdä xäyerçe keşelär, alarnıñ başqa çarası yuq, digän alfikerne dä inqär itkän. Tikşerenügä kürä, kiresençä, terrorçılar bayraq häm uqımışlıraq qatlamnan ikän.
Tağın ber alfiker. Amerikan prezidentı George Buş ber çığışında "Alar bezne ni öçen näfrät itä? Çönki bezneñ irekleklärne näfrät itä – din, süz, saylaw häm başqa irekleklärne" digän.
İreklekne möselmannar da yarata
Tikşerenü bu qaraşnı da inqär itä. Andıy irekleklärne möselmannar da yarata ikän.
"Ägär möselmannardan sez Könbatışnıñ qaysı yağın yaratasız dip sorasañ, kübese – texnologiä, iqtisadi täräqqiät, ireklek, qanunçılıq, dip cawap biräçäk. Bezneñ tikşerenü dä şunı rasladı – möselmannarnıñ kübese kübräk demokratiä, din, süz, berläşü ireklege teli" di avtorlarnıñ berse, Waşingtondağı Möselman-xristian añlaşu üzäge başlığı John Esposito.
Möselmannarnıñ yaratmağanı - ikeyözlelek
Ä menä möselmannar yaratmağan äyber – ul da bulsa Könbatışnıñ demokartiäne alğa sörgändä ikeyözlelege. Misal öçen, Waşington Söğüd Ğäräpstanında avtoritar rejimnı xuplıy, ä Ğiraqta bärep töşerä.
Şulay da, Esposito süzlärençä, bu tikşerenü quanıçlı xäbär dä kitergän. Möselmannarda da, Könbatışta da ber-berene añlaw, mädäniät, mäğärif ölkäsendä aralaşu omtılışı buluı açıqlanğan. Bu İslam belän Könbatış arasında berär qayçan üz-ara añlaşu bulır dip ömetlänergä nigez birä.