Bu waqıyğa Qıtaynıñ Tibetne bastıru tırışlıqlarına ber cäwap ide. Läkin bu waqıyğanıñ xalıqara cämäğatçelek aldında buluı, cäyge olimpia uyınnarın Pekindä uzdırunı boykot itü mäsäläsen tağın ber qat kütärep çıqtı. Bolay da körçekkä terälgän mäsälägä, älegä könbatış köçläre tarafsız qalırğa tırışa.
Lhasağa kilgän çit il jurnalistläre säfäre waqıtında, 30lap budist ruxaniyeneñ protest belderüe bolay da kiyerenke bulğan töbäktäge xällärne tağın da arttırdı. 30 Budist ruxaniye, jurnalistlär säfäre waqıtında “Tibettä din ireklege bulmawın, Qıtay xökümäteneñ protest çaraları nizaq çığarırga telägän keşelär tarafınnan totrıqlıqnı bozu öçen genä oyıştırıla digän süzläreneñ yalğan buluın” äytte.
Qıtay xökümäte soñgı waqıtta protest çaraları häm qarşılıqlar belän çayqalanğan Tibettä inde tınıçlıq urnaşuın çit il jurnalistlärenä kürsätü öçen mondıy ber säfär buldırırğan ide. Läkin kötelmägän dä budist ruxanilärenen protest belderüe Qıtay xaqimiäten qunaqlar aldında qıyın xäldä qaldırdı.
Budist ruxaniläreneñ qoralsız polisiäne yarıp, çığış yasawında maqsat Tibet mädäniäten bu awır şartlarda saqlap qalu öçen üzlärenä xalıqara yärdäm tabu ide. Läkin dönya illäre bu mäsälädä berär çara kürergä bik aşıqmıy.
Xällärneñ bu däräcägä citüe avgust ayında bulaçaq Pekin 2008 olimpia uyınnarın boykot itü mäsäläsen tağın kön tärtebenä menderde.
Sörgendäge Tibet xaqimiäte başlığı, Qıtay xökümäte belän köçle bazar mönäsäbäte bulğan dönya illäreneñ Qıtaynı açulandırıp, 2008 olimpia uyınnarın boykot itärgä köçe citmäyäçäk dip belderde.
Xäzergä qadär bu yünäleştä, ayağın salqın suğa salırğa batırlıq kürsätä alğan biniçä siräk dönya säyäsätçe arasında Fransiä prezidentı Nicholas Sarkozy alda bara. Ul sişämbe könne yasağan çığışında, Tibettäge wazğiät säbäble Olimpia uyınnarı açılışına qatnaşudan baş tarta alaçağın belderde.
AQŞ prezidentı George Bush, Qıtay prezidentı Hu Jintaoga şaltıratıp, Dalai Lama belän söyläşülär başlarğa çaqırdı. Läkin Bush küptän tügel genä dönya säyäsätçelären säyäsät belän sportnı butamasqa çaqırıp, olimpia uyınnarına qatnaşaçağın iğlan itkän ide.
Läkin boykot mäsäläse olimpia uyınnarın iğanäçälek itü öçen million dolar aqça sarıf itkän qaysı ber törkemnärne awır xäldä qaldıra.
Qıtay eçendä häm tışında millionlağan möştäregä citü öçen Pekin olimpia uyınnarına qızğanmıy aqça tükkän törkemnär Samsung, Coca Cola häm Volkwagen kebek ere şirkätlär, Tibettäge xällär naçarğa kitsä uyınnar öçen sarıf itkän tırışlıqlarınıñ yuqqa çığaçağına borçıla başladı.
Läkin bu oçraqta, uyınnarnıñ asıl qaharmanları yarışlardağı isemleklärne berençelek belän tämamlap dönya berençese bulırğa xıyallanğan meñlägän sportçıları turında uylağan yuq.
Yıllar buyı bu yarışlarğa äzerlängän uyınçılar öçen yarışnıñ buldırıluı soraw astında qala. Alar da başqalar kebek waqıyğalarnı anıq küzätep torsalarda, alarnı uyınnañ tıyaçaq nindeder üzgäreş alar öçen qatı orım bulaçaq.