Ğiraq häm Äfğanstanda çaralar kürgän törkemnärneñ mäğlümat çaralarınnan niçek faydalanıu turında Azatlıq belgeçe Daniel Kimmagenıñ George Washington universitetında çıqqan yazması xaqında üze belän söyläşerbez.
Daniel Kimmagenıñ bu tikşerenüe suğışçı törkemnärneñ üz propagandaların taratuda mäğlümat çaralarınnan niçek faydalanuları xaqında bara. Häm ul bu suğışçı törkemnär belän media yäğni mäğlümät çaraları arasındağı mönasäbätne açıp birä.
Kimmage süzen üze däwam itä:
“Bu tikşerünüdä mäsälä ike ayrı yünäleştä başqarıla. Başta, äl-Qaidäneñ niçek xäbär çığaruı häm bu xäbärneñ aña bäyle törkemnär tarafınnañ niçek internettä taratıluı mäsäläse. Şul uq waqıtta çeltär eçendäge bäyläneşlär mäsäläse bar. Xäbär başqalarğa kem aşa häm nindi eçtälektä citkerelä. Älbättä bolarnıñ barsında da internet qullanıla häm internet äl-Qaidä öçen bügenge köndä berençe däräcädä aralaşu çarası bulıp tora.”
Kimmage äfände internettäge mexanizm turında añlatuın bolay däwam itä:
“Ğadättä internettäge forumnarda temalar bülengän bula. Suğışlar turında xäbärlär bülege bar, bu inde qayçağında audio yäisä video yazma belän eçtälege bayıtılğan bula. Ädäbiät, şiğer bülege dä onıtılmağan häm şulay uq ğadati bäxäsläşü urınnarı bar. Säxifägä cibärelgän yazmalarnıñ üz maxsus tamğaları bar. Yäğni tema yanda logo elenep tora. Bu härber xäbär kem tarafınnañ elengän şul törkemneñ üz bilgesen kürsätä. Häm säxifädä asqaraq qarasañ video yazmanıñ kem tarafınnan töşerelüe dä yazlığan. Yäğni bez monnañ, bu videonıñ nindider ber oyışma tarafınnañ töşerelep anı tarata torğan ber mexanizm eşläwen küräbez.”
Läkin här ber Äl-Qaidägä bäyle video yazmadağı media gruplarınıñ bilgeläre häm alarnı taratqan mexanizmnıñ tamğalarına qarap alarnın ber uq törkem tarafınnañ cibärelä dip aldanmasqa kiräk, törkemnär arasındaşğı bulğan mönäsäbätneñ bik köçle buluın basım yasıy, Kimmage:
“Alar cibärgän mäğlümätlärne qarasan, törkemnärneñ üz aralasında da ber bäyläneş buluın kürep bula. Mäsälän Ğiraqtağı törkem üz yazmaların furkan häm fajr mäğlümät institutı bilgese astında tarata. Bolarnıñ här berse ayrı cirlärdän internetkä elengän kebek kürensä dä asılda başqası tarafınnan elenüe dä ixtimal. Yäğni bu törkemnär barsıda üz yazmaların üze çığarıp üz bilgese astında näşer itä digän süz tögel, törkemnär arasında bäyläneş bar häm keşene adaştıru öçen berseneñ videosın ikençese internetkä üz iseme belän çığara ala.”
Kimmage medianıñ eşläw sistemı belän bergä mäğlümätneñ niçek äzerlänep qukllanuçığa taqdim itülüenä dä küz sala:
“Äl-Qaidä yaña texnologiäne qullanuda bik osta häm bik aldınğı. Päräwäzne täserle itep qullanunı yaxşı belälär. Alar material äzerlägändä xäbärneñ täser itüenä iğtibar itep iñ tekä iñ sıyfatlı video yazma belän çığarırğa tırışa. Häm monı internettä bik qatlawlı häm bik sıyfatlı çeltär aşa taratalar. Läkin ber genä kimçelek metariallarnı qarap çıqqanda interaktif qullanu, yäisä här ber şäxesneñ üz yazmasın urnaştıru mäsäläse qaralmağan. Alar barı tik röxsät itelgän media törkemnäre aşa ğına başqarıla. Turıdan turı uquçılarnıñ saxifälärdä äwzem qatnaşalmawı küzätelä. Röxsät itelgän oçraqlarda bik iske ısulda bara. Bu noqtada web saxifädä küp keşegä küberäk qatnaşu mömkinçelege birelgän oçraqta, bu çeltärne kontrol itüenen qıyınlaşaçağı qurqınıçı tora.”
Daniel Kimmagenıñ bu tikşerenüe suğışçı törkemnärneñ üz propagandaların taratuda mäğlümat çaralarınnan niçek faydalanuları xaqında bara. Häm ul bu suğışçı törkemnär belän media yäğni mäğlümät çaraları arasındağı mönasäbätne açıp birä.
Kimmage süzen üze däwam itä:
“Bu tikşerünüdä mäsälä ike ayrı yünäleştä başqarıla. Başta, äl-Qaidäneñ niçek xäbär çığaruı häm bu xäbärneñ aña bäyle törkemnär tarafınnañ niçek internettä taratıluı mäsäläse. Şul uq waqıtta çeltär eçendäge bäyläneşlär mäsäläse bar. Xäbär başqalarğa kem aşa häm nindi eçtälektä citkerelä. Älbättä bolarnıñ barsında da internet qullanıla häm internet äl-Qaidä öçen bügenge köndä berençe däräcädä aralaşu çarası bulıp tora.”
Kimmage äfände internettäge mexanizm turında añlatuın bolay däwam itä:
“Ğadättä internettäge forumnarda temalar bülengän bula. Suğışlar turında xäbärlär bülege bar, bu inde qayçağında audio yäisä video yazma belän eçtälege bayıtılğan bula. Ädäbiät, şiğer bülege dä onıtılmağan häm şulay uq ğadati bäxäsläşü urınnarı bar. Säxifägä cibärelgän yazmalarnıñ üz maxsus tamğaları bar. Yäğni tema yanda logo elenep tora. Bu härber xäbär kem tarafınnañ elengän şul törkemneñ üz bilgesen kürsätä. Häm säxifädä asqaraq qarasañ video yazmanıñ kem tarafınnan töşerelüe dä yazlığan. Yäğni bez monnañ, bu videonıñ nindider ber oyışma tarafınnañ töşerelep anı tarata torğan ber mexanizm eşläwen küräbez.”
Läkin här ber Äl-Qaidägä bäyle video yazmadağı media gruplarınıñ bilgeläre häm alarnı taratqan mexanizmnıñ tamğalarına qarap alarnın ber uq törkem tarafınnañ cibärelä dip aldanmasqa kiräk, törkemnär arasındaşğı bulğan mönäsäbätneñ bik köçle buluın basım yasıy, Kimmage:
“Alar cibärgän mäğlümätlärne qarasan, törkemnärneñ üz aralasında da ber bäyläneş buluın kürep bula. Mäsälän Ğiraqtağı törkem üz yazmaların furkan häm fajr mäğlümät institutı bilgese astında tarata. Bolarnıñ här berse ayrı cirlärdän internetkä elengän kebek kürensä dä asılda başqası tarafınnan elenüe dä ixtimal. Yäğni bu törkemnär barsıda üz yazmaların üze çığarıp üz bilgese astında näşer itä digän süz tögel, törkemnär arasında bäyläneş bar häm keşene adaştıru öçen berseneñ videosın ikençese internetkä üz iseme belän çığara ala.”
Kimmage medianıñ eşläw sistemı belän bergä mäğlümätneñ niçek äzerlänep qukllanuçığa taqdim itülüenä dä küz sala:
“Äl-Qaidä yaña texnologiäne qullanuda bik osta häm bik aldınğı. Päräwäzne täserle itep qullanunı yaxşı belälär. Alar material äzerlägändä xäbärneñ täser itüenä iğtibar itep iñ tekä iñ sıyfatlı video yazma belän çığarırğa tırışa. Häm monı internettä bik qatlawlı häm bik sıyfatlı çeltär aşa taratalar. Läkin ber genä kimçelek metariallarnı qarap çıqqanda interaktif qullanu, yäisä här ber şäxesneñ üz yazmasın urnaştıru mäsäläse qaralmağan. Alar barı tik röxsät itelgän media törkemnäre aşa ğına başqarıla. Turıdan turı uquçılarnıñ saxifälärdä äwzem qatnaşalmawı küzätelä. Röxsät itelgän oçraqlarda bik iske ısulda bara. Bu noqtada web saxifädä küp keşegä küberäk qatnaşu mömkinçelege birelgän oçraqta, bu çeltärne kontrol itüenen qıyınlaşaçağı qurqınıçı tora.”