İrlandia bügen Yewropa berlegeneñ kiläçägen xal itäçäk Lisabon kileşüen referendumğa çığardı. Kileşüneñ qabul itelüe öçen Yewropa berlege eçendäge barlıq illären kileşüne qabul itüe şart. Läkin İrlandia bu mäsläne referendumğa citkergän berdän ber il bulıp tora.
Ägär bügenge tawışlar citmi qalsa Yewropa berlegendäge zur illär İrlandianı başqaça könderä alırmı?
Lisabon kileşüe Yewropa Berlege idaräsenä zur sallı üzgäreşlär kertä. Älege kileşüdä berlekneñ qarar, idarä maxanizmnarı, prensipları, mänfäğatläre bilgelängän.
13Dekabr 2007 Yewropa tışqı eşlär ministrlarları Lisabon kileşüen imzalıy Bu kileşü 2005 yılda taqdim itelgän urtaq konstitusianeñ üzgärtelgän häm ciñeläytelgän xäle. Urtaq konstitusiä buldıru tırışlıqlarınıñ Fransia häm Nederland referendumnarında kire qağıluı näticäsendä, anıñ urnına Lisabon kileşüe alğa sörelgän ide. 350 saxifädän torğan kileşünen maddälären añlap xalıqqa citkerü isä bik awır, İrlandia aldın da näk şul problem tora. Yuğisä bu kileşü barlıq berlek illärendä däwlät parlamentı tarafınnan ğına raslana. Täcribäle säyäsätçelär aldında isä kileşünen raslanu ixtimalı zur.
Kileşüeneñ tormışqa aşıu öçen isä berlektäge barlıq illärneñ anı raslawı zarur. 27 Yewropa ile arasında kileşüne referendumğa çığargan berdän ber il isä İrlandia.
İrlandiada referendum aldınnañ kileşügä qarata qaraşlar törle ide. Xättä uzğan atnalarda bulğan fiker beleşülärdä kileşüne xuplamağannar sanı arta başlawı küzätelgän ide. Çönki qatlawnı kileşüneñ här ber maddäseñ xalıqqa añlatıp citkerü eşe bik awır.
Kileşüne tänqit itüçelär qarşılıqların añlatu öçen äwzem çaralar kürdeİrish time gazetası xäbärçelärennän Mark Hennessy kebek ölkän säyäsätçelär, premyer Brian Cowen tarafınnan citäklängän xökümätnen, kileşüneñ bik qatlawlı maddäläre turında xalıqqa citärlek mäğlümat birä almawına basım yasıy. Añlatu eşläre soñraq başladı bu isä kileşügä qarşı bulğannarğa kübräk süz xaqı tudırdı, di Mark.
“Kileşü belän rizalaşmağannar üzlären añlatu öçen bik aqıllı adımnar yasadı, alar kileşüneñ tiskäre näticälären tänqitläp, xaqimiätkä ğayepläwlär taşladı. Xaqimiät isä, kiresençä kileşüneñ uñay yaqların añlatıp torası urnına ğayepläwlärne kire qağu belän mawığıp kitte”
İrlandia xalqı kileşüne xuplamasa, çara ni bulır?
Ägär dä İrlandia kileşüne qabul itmi ikän, Yewropa belegendäge zur illärnen moña qarata möğamäläse niçek bulır? Mondıy sorawlar tuar aldınnan ber Fransuz ministr: “qaysı il kileşüne qabul itmäsä, berlekne çittä qalu turında uylıy başlasın” dip kisätkän ide.
Şulay da İrlandia kileşüne qabul itmägän oçraqta yomşartılğan alternatif çaralar bulaçağı turında farazlar bar. Alardan berse kileşüne qabul itüne ixtiyari qabul itep, tulı kileşüne raslamağan illär belän bermä-ber kileşü yulına baru. Läkin bu maxanizm niçek ğamälgä aşar anısı älegä añlaşılmıy.
Ägär bügenge tawışlar citmi qalsa Yewropa berlegendäge zur illär İrlandianı başqaça könderä alırmı?
Lisabon kileşüe Yewropa Berlege idaräsenä zur sallı üzgäreşlär kertä. Älege kileşüdä berlekneñ qarar, idarä maxanizmnarı, prensipları, mänfäğatläre bilgelängän.
Kileşüeneñ tormışqa aşıu öçen isä berlektäge barlıq illärneñ anı raslawı zarur. 27 Yewropa ile arasında kileşüne referendumğa çığargan berdän ber il isä İrlandia.
İrlandiada referendum aldınnañ kileşügä qarata qaraşlar törle ide. Xättä uzğan atnalarda bulğan fiker beleşülärdä kileşüne xuplamağannar sanı arta başlawı küzätelgän ide. Çönki qatlawnı kileşüneñ här ber maddäseñ xalıqqa añlatıp citkerü eşe bik awır.
“Kileşü belän rizalaşmağannar üzlären añlatu öçen bik aqıllı adımnar yasadı, alar kileşüneñ tiskäre näticälären tänqitläp, xaqimiätkä ğayepläwlär taşladı. Xaqimiät isä, kiresençä kileşüneñ uñay yaqların añlatıp torası urnına ğayepläwlärne kire qağu belän mawığıp kitte”
İrlandia xalqı kileşüne xuplamasa, çara ni bulır?
Ägär dä İrlandia kileşüne qabul itmi ikän, Yewropa belegendäge zur illärnen moña qarata möğamäläse niçek bulır? Mondıy sorawlar tuar aldınnan ber Fransuz ministr: “qaysı il kileşüne qabul itmäsä, berlekne çittä qalu turında uylıy başlasın” dip kisätkän ide.
Şulay da İrlandia kileşüne qabul itmägän oçraqta yomşartılğan alternatif çaralar bulaçağı turında farazlar bar. Alardan berse kileşüne qabul itüne ixtiyari qabul itep, tulı kileşüne raslamağan illär belän bermä-ber kileşü yulına baru. Läkin bu maxanizm niçek ğamälgä aşar anısı älegä añlaşılmıy.