AQŞta Demokratik partiä kandidatı, qara tänle Barak Xösäyen Obamanıñ prezidentlıq yarışında ciñüenä Törkiädä dä zur ähämiät birelde. Saylaw aldınnan da, saylaw könendä dä baytaq telekanallarda maxsus programmalar tapşırıldı. Şuşı programmalarda jurnalistlar, pensiädäge ilçelär, akademiklar häm iqtisatçılar üz qaraşların belderde. Saylaw köne isä, ike il arasındağı säğät ayırması bulu säbäple, AQŞtağı saylaw näticäläre bilgele bula başlağan irtänge säğätlärgä xätle qayber kanallar, AQŞtağı korrespondentları aşa tamaşaçılarğa mäğlümatlar tapşırdı. Çaqırılğan qunaqlarnıñ analizları tıñlandı.
İrtänge gazetalar saylawnıñ tögäl näticäsen yazalmasalar da, Obama alda dip yazıp çıqtılar. Tik gazetalarnıñ 6 noyäber sanında ğına, AQŞta prezidentlıq yarışın Obama ottı digän xäbärlär çıqtı. “Cömhüriät” gazetası “Amerika xalqı üzgäreşne sayladı”, dip Obamanıñ saylaw aldı kampaniäsendä xalıqqa birgän “üzgäreş” wäğdäsen iskä töşerde.
“Zaman” gazetası da oxşaş räweştä “AQŞqa üzgäreş kilde” dip yazdı. “Taraf” gazetası “Bu sezneñ uñışığız” digän rubrika belän, Obamanıñ saylawnı otqannan soñ, yöz meñnän artıq saylawçı aldında äytkän süzlären iskä töşerde. “Aqşam” gazetası “Obama tarix yazdı” digän rubrika belän çıqtı. “Yaña Aziä” “Qara Prezident - Aq säxifä” digän rubrika qullanğanda, “Yäni Şäfäk” “Ohbama” dip, oh- yäğni bik yaxşı Obama dip süz uyını yasağan baş isem qullandı. “Terceman” gazetası isä “Qollıqtan prezidentlıqqa” dip yazıp, AQŞtağı negrlarnıñ tarixına işarä yasadı.
Premyer Räcäp Tayip Erdoğan isä yaña prezident belän oçraşıp küreşü yulları ezläwe turında belderde. Ul 13-18 noyäber könnärendä AQŞta bulaçaq. Oppozitsiädäge iñ zur partiä Cömhüriät xalıq partiäse liderı Däniz Bayqal: “Amerika xalqı imtixannan bik yaxşı ütte. Bu AQŞ öçen ber borılış noqtası”, dip belderde. Waq gazetalarnıñ berse Birgünneñ: “Amerikanıñ qara malayı böten dönyada ömet bularaq qabul itelä”, dip Obamanı elekke premyerlardan Bülänt Ecävit belän çağıştırdı. Çönki Ecävitkä dä saylawçılar ömet dip qarağannar ide. “Läkin Obamanıñ da axırı Ecäwit kebek betäçäk ”, dip yaza gazeta. Monıñ belän dä Obama soñğı çiktä Ecäwit kebek uñışsız bulaçaq digän fikerne añlatırğa tırışa.
Obamanıñ AQŞnıñ 44-nçe prezidentı bulıp saylanuına törek matbuğatı, säyäsi analizçıları häm säyäsät eşlekleläre asılda bik ük şatlanmadılar. Çönki ul saylaw aldı kampaniäse waqıtında, çığışı belän ärmän saylawçılarnı qänäğätländerü maqsatı belän, Amerika Kongressınnan Ğosmanlı imperiäseneñ 1915 yılda ärmännärne sörep genotsid yasawda gäyeplägän qanun proyektın raslayaçağın wäğdä itkän ide. Monnan alda AQŞ Kongressınnan şundıy proyektlarnı prezidentlar raslamıyça kildelär. Mondıy ber proyektnıñ qanunlaşuı ike il arasındağı mönäsäbätlärgä bik tiskäre yoğıntı yasayaçaq. AQŞ kebek ber ildä genotsid ğayebe qabul itelsä, başqa baytaq illärdä dä mondıy qanunnar ütär digän qurqu bar töreklärdä. Döres, 21 däwlät şuşı genotsid ğayepläwen qabul itkän ide inde. Alar arasında Almaniä, Ғransiä, İtaliä häm Rusiä kebek illär bar. AQŞ-ta da 50 ştattan 41-ye monı qabul itte. Asılda Törkiä barlıq şuşı illärgä protest beldersä dä mönäsäbätlär däwam itä.
Asılda Törkiäne borçığan häm borçıp toraçaq täräkkiätlär AQŞ xärbi kontrole astındağı Ğiraqtağı täräkkiätlär. Obama bu ilgä qarata nindi säyäsät alıp baraçaq mikän? Çönki idänastı körd partizan oyışması PKKnıñ bazaları Tön'yak Ğiraqta häm partizannar şunnan ütep Törkiäneñ törle öleşlärenä höcümnär oyıştıra. Tik ul ğına tügel, PKK partizannarı İstanbul kebek zur şähärlärdä dä terror aktivlıqları alıp baralar.
İrtänge gazetalar saylawnıñ tögäl näticäsen yazalmasalar da, Obama alda dip yazıp çıqtılar. Tik gazetalarnıñ 6 noyäber sanında ğına, AQŞta prezidentlıq yarışın Obama ottı digän xäbärlär çıqtı. “Cömhüriät” gazetası “Amerika xalqı üzgäreşne sayladı”, dip Obamanıñ saylaw aldı kampaniäsendä xalıqqa birgän “üzgäreş” wäğdäsen iskä töşerde.
“Zaman” gazetası da oxşaş räweştä “AQŞqa üzgäreş kilde” dip yazdı. “Taraf” gazetası “Bu sezneñ uñışığız” digän rubrika belän, Obamanıñ saylawnı otqannan soñ, yöz meñnän artıq saylawçı aldında äytkän süzlären iskä töşerde. “Aqşam” gazetası “Obama tarix yazdı” digän rubrika belän çıqtı. “Yaña Aziä” “Qara Prezident - Aq säxifä” digän rubrika qullanğanda, “Yäni Şäfäk” “Ohbama” dip, oh- yäğni bik yaxşı Obama dip süz uyını yasağan baş isem qullandı. “Terceman” gazetası isä “Qollıqtan prezidentlıqqa” dip yazıp, AQŞtağı negrlarnıñ tarixına işarä yasadı.
Premyer Räcäp Tayip Erdoğan isä yaña prezident belän oçraşıp küreşü yulları ezläwe turında belderde. Ul 13-18 noyäber könnärendä AQŞta bulaçaq. Oppozitsiädäge iñ zur partiä Cömhüriät xalıq partiäse liderı Däniz Bayqal: “Amerika xalqı imtixannan bik yaxşı ütte. Bu AQŞ öçen ber borılış noqtası”, dip belderde. Waq gazetalarnıñ berse Birgünneñ: “Amerikanıñ qara malayı böten dönyada ömet bularaq qabul itelä”, dip Obamanı elekke premyerlardan Bülänt Ecävit belän çağıştırdı. Çönki Ecävitkä dä saylawçılar ömet dip qarağannar ide. “Läkin Obamanıñ da axırı Ecäwit kebek betäçäk ”, dip yaza gazeta. Monıñ belän dä Obama soñğı çiktä Ecäwit kebek uñışsız bulaçaq digän fikerne añlatırğa tırışa.
Obamanıñ AQŞnıñ 44-nçe prezidentı bulıp saylanuına törek matbuğatı, säyäsi analizçıları häm säyäsät eşlekleläre asılda bik ük şatlanmadılar. Çönki ul saylaw aldı kampaniäse waqıtında, çığışı belän ärmän saylawçılarnı qänäğätländerü maqsatı belän, Amerika Kongressınnan Ğosmanlı imperiäseneñ 1915 yılda ärmännärne sörep genotsid yasawda gäyeplägän qanun proyektın raslayaçağın wäğdä itkän ide. Monnan alda AQŞ Kongressınnan şundıy proyektlarnı prezidentlar raslamıyça kildelär. Mondıy ber proyektnıñ qanunlaşuı ike il arasındağı mönäsäbätlärgä bik tiskäre yoğıntı yasayaçaq. AQŞ kebek ber ildä genotsid ğayebe qabul itelsä, başqa baytaq illärdä dä mondıy qanunnar ütär digän qurqu bar töreklärdä. Döres, 21 däwlät şuşı genotsid ğayepläwen qabul itkän ide inde. Alar arasında Almaniä, Ғransiä, İtaliä häm Rusiä kebek illär bar. AQŞ-ta da 50 ştattan 41-ye monı qabul itte. Asılda Törkiä barlıq şuşı illärgä protest beldersä dä mönäsäbätlär däwam itä.
Asılda Törkiäne borçığan häm borçıp toraçaq täräkkiätlär AQŞ xärbi kontrole astındağı Ğiraqtağı täräkkiätlär. Obama bu ilgä qarata nindi säyäsät alıp baraçaq mikän? Çönki idänastı körd partizan oyışması PKKnıñ bazaları Tön'yak Ğiraqta häm partizannar şunnan ütep Törkiäneñ törle öleşlärenä höcümnär oyıştıra. Tik ul ğına tügel, PKK partizannarı İstanbul kebek zur şähärlärdä dä terror aktivlıqları alıp baralar.
