Şvetsariäneñ Davos şähärendä Dönya iqtisad forumında 40-lap ilneñ çitäkçese qatnaştı. Şul säbäple Davos iqtisad problemnarına qaraganda säyäsi problemnar turında diskussiälär belän diqqätne cälep itte. Bıyılğı forumga tamganı Törkiä respublikası premiere Räcäp Tayyip Erdoğan belän İzrael prezidentı Şimon Peres suqtılar.
29 ğıynwarda Washington Post jurnalistı häm altı äsär avtorı David İgnatius alıp bargan, Erdoğan, Perestan tış, BMO general sekretarı Ban ki Mun häm Gäräp Berlege general sekretarı Amir Musa qatnaşqan Ğazzä mäsäläse turındağı oçraşuda zur ğawğa-talaş quptı. Premier Erdoğan oçraşunı İzrael prezidentı Peresqa töbäp “sez keşe üterüne yaxşı beläsez” dip taşlap kitte.
Jurnalistlar häm tamaşaçılar aldında barğan konferensiädä jurnalist İgnatius här çığış 12 minut belän çiklänä dip beldersä dä, soñgı süz iäse Peres ike märtäbä kübräk söyläp premier Erdoğannı tänqitlägäç, Erdoğannıñ açuwı kilde häm ul berniçä minut cawap birergä teläde.
Menä şul cawabı waqtında Erdoğan “Xörmätle Peres sin minnän qart. Tawışıñnı bik kütäräseñ. Bu üzen gäyeple kürgännärneñ psixologiäse. Sez üterergä beläsez. Yar buyındagı balalarnı niçek ut açıp ütergänegezne bik yaxşı beläm” dip beldergännän soñ, zalda Peresqa qul çapqannarga töbäp, “Zolımga qul çapqanarnı tänqitlim. Balalarnı üterergä qul çabu keşeçelek cinayäte” dip äytte.
Monnan soñ anıñ süzen tuqtatırga telägän moderatorga da “Täwratnıñ 6-nçı maddäsendä ‘ütermägez’ digän boyrıq bar. Monnan soñ minem öçen Davos bette” dip zaldan çıgıp kitte.
Şunan soñ Peres Erdoğanga şıltıratıp qollaqlarım awır işetä, şul säbäple qıçqırıp söylim dip üzenä kürä gafu ütende.
Törek mätbugatında isä küpçelek gazetalar Erdoğanı yaqladılar, ul Davostan qaytqanda anı meñlägän keşe qarşı aldı. Gäräp dönyası da Erdoğanğa alqışlıy. Xätta Ğazzädä Erdoğannı qotlap miting ütkärelde.
Erdoğannıñ bu qatı reaksiäse şunduq diärlek böten dönya mätbugat çaralarınıñ berençe xäbärenä äwerelde. Financial Times basması “Davostagı dönya iqtisad forumı diplomatik qawğa belän bilgelände” dip yazıp çıqtı.
Erdoğanga köçle reaksiä AQŞ yähüd komitetı räise David Harristan kilde. Ul ”premier Erdoğannıñ Davostagı qabargan açuı yähüd doşmanlığı utına benzin sibü. Törkiä belän İzrael arasındagı mönäsäbätlär, amerikan yähüdläre dä yaqlağan bik möhim mönäsäbätlär. Läkin soñgı atnalarda Törkiädä üskän yähüd döşmanlıgı qayğı tudırgan ber wazğiättä, İzraelgä qarata mondıy qurqınıç ğäyepläwlärgä däşmi tora almıybiz” dip belderde.
Şuşı waqiğadan soñ prezident Barak Obamanıñ Yaqın Könçığış öçen mäxsus wäkile senator George Mitchellnıñ Törkiägä yasarga tieşle säfären kiçekterüwe dä diqqätne cälep itte. Generalştab kommunikatsiä dairäse citäkçese general Metin Güraknıñ Törkiä-İzrael mönäsäbätläre turında “Törkiäneñ barlıq illär belän alıp bargan ikele xärbi mönäsäbätlärdä milli mänfäğatne küzätep xäräkät itüwe şart” dip belderüwe dä armiäneñ bu täräqqiättän xiç qänağät bulmawın kürsätä.
Qayberlär öçen Davos ciñüwe dip bäyälängän bu ızğışqa Radikal gazetasınnan Murat Yetkin anıq bäyä birä. Anıñ “Açu belän torğan” isemle mäqaläsennän qayber sitatlar:
”Erdoğannıñ bu xäräkäten xalıqnıñ ber öleşe alqışlar. Peresneñ ğafu ütenüwe ciñü bularaq bäyälänä alır. 29 marttağı cirle saylawlarda bälki kübräk tawış aluğa fayda kiterer. Gäräp uramnarında anıñ räsemnäre kütäreler. Ämma bu açu xisläre Törkiägä fayda kiteräçäkme? Törkiä monnan soñ bu töbäktä niçek aradaşçılıq alıp barır? İzrael belän mönäsäbätlärneñ AQŞ belän mönäsäbätlär ikänen belmibezme? İzrael belän yaxşı mönäsäbätlärneñ ber ük waqıtta Yewropa Berlege belän dä yaxşı mönäsäbätlär buluwın belmibezme? Törek diplomatiäse kiçädän soñ baytaq ölkälärdä eşen noldän başlarga tieş bulaçaq.”
Çınnan da, Davos ızğışınnan soñ Törkiä diplomatiäsen awır könnär kötä.
29 ğıynwarda Washington Post jurnalistı häm altı äsär avtorı David İgnatius alıp bargan, Erdoğan, Perestan tış, BMO general sekretarı Ban ki Mun häm Gäräp Berlege general sekretarı Amir Musa qatnaşqan Ğazzä mäsäläse turındağı oçraşuda zur ğawğa-talaş quptı. Premier Erdoğan oçraşunı İzrael prezidentı Peresqa töbäp “sez keşe üterüne yaxşı beläsez” dip taşlap kitte.
Jurnalistlar häm tamaşaçılar aldında barğan konferensiädä jurnalist İgnatius här çığış 12 minut belän çiklänä dip beldersä dä, soñgı süz iäse Peres ike märtäbä kübräk söyläp premier Erdoğannı tänqitlägäç, Erdoğannıñ açuwı kilde häm ul berniçä minut cawap birergä teläde.
Menä şul cawabı waqtında Erdoğan “Xörmätle Peres sin minnän qart. Tawışıñnı bik kütäräseñ. Bu üzen gäyeple kürgännärneñ psixologiäse. Sez üterergä beläsez. Yar buyındagı balalarnı niçek ut açıp ütergänegezne bik yaxşı beläm” dip beldergännän soñ, zalda Peresqa qul çapqannarga töbäp, “Zolımga qul çapqanarnı tänqitlim. Balalarnı üterergä qul çabu keşeçelek cinayäte” dip äytte.
Monnan soñ anıñ süzen tuqtatırga telägän moderatorga da “Täwratnıñ 6-nçı maddäsendä ‘ütermägez’ digän boyrıq bar. Monnan soñ minem öçen Davos bette” dip zaldan çıgıp kitte.
Şunan soñ Peres Erdoğanga şıltıratıp qollaqlarım awır işetä, şul säbäple qıçqırıp söylim dip üzenä kürä gafu ütende.
Törek mätbugatında isä küpçelek gazetalar Erdoğanı yaqladılar, ul Davostan qaytqanda anı meñlägän keşe qarşı aldı. Gäräp dönyası da Erdoğanğa alqışlıy. Xätta Ğazzädä Erdoğannı qotlap miting ütkärelde.
Erdoğannıñ bu qatı reaksiäse şunduq diärlek böten dönya mätbugat çaralarınıñ berençe xäbärenä äwerelde. Financial Times basması “Davostagı dönya iqtisad forumı diplomatik qawğa belän bilgelände” dip yazıp çıqtı.
Erdoğanga köçle reaksiä AQŞ yähüd komitetı räise David Harristan kilde. Ul ”premier Erdoğannıñ Davostagı qabargan açuı yähüd doşmanlığı utına benzin sibü. Törkiä belän İzrael arasındagı mönäsäbätlär, amerikan yähüdläre dä yaqlağan bik möhim mönäsäbätlär. Läkin soñgı atnalarda Törkiädä üskän yähüd döşmanlıgı qayğı tudırgan ber wazğiättä, İzraelgä qarata mondıy qurqınıç ğäyepläwlärgä däşmi tora almıybiz” dip belderde.
Şuşı waqiğadan soñ prezident Barak Obamanıñ Yaqın Könçığış öçen mäxsus wäkile senator George Mitchellnıñ Törkiägä yasarga tieşle säfären kiçekterüwe dä diqqätne cälep itte. Generalştab kommunikatsiä dairäse citäkçese general Metin Güraknıñ Törkiä-İzrael mönäsäbätläre turında “Törkiäneñ barlıq illär belän alıp bargan ikele xärbi mönäsäbätlärdä milli mänfäğatne küzätep xäräkät itüwe şart” dip belderüwe dä armiäneñ bu täräqqiättän xiç qänağät bulmawın kürsätä.
Qayberlär öçen Davos ciñüwe dip bäyälängän bu ızğışqa Radikal gazetasınnan Murat Yetkin anıq bäyä birä. Anıñ “Açu belän torğan” isemle mäqaläsennän qayber sitatlar:
”Erdoğannıñ bu xäräkäten xalıqnıñ ber öleşe alqışlar. Peresneñ ğafu ütenüwe ciñü bularaq bäyälänä alır. 29 marttağı cirle saylawlarda bälki kübräk tawış aluğa fayda kiterer. Gäräp uramnarında anıñ räsemnäre kütäreler. Ämma bu açu xisläre Törkiägä fayda kiteräçäkme? Törkiä monnan soñ bu töbäktä niçek aradaşçılıq alıp barır? İzrael belän mönäsäbätlärneñ AQŞ belän mönäsäbätlär ikänen belmibezme? İzrael belän yaxşı mönäsäbätlärneñ ber ük waqıtta Yewropa Berlege belän dä yaxşı mönäsäbätlär buluwın belmibezme? Törek diplomatiäse kiçädän soñ baytaq ölkälärdä eşen noldän başlarga tieş bulaçaq.”
Çınnan da, Davos ızğışınnan soñ Törkiä diplomatiäsen awır könnär kötä.
