2005 yılnı da “Tuğan tel” isemle Samar ölkä tatar cämğiäte häm Samar şähäreneñ milli- mädäni möxtäriäte görlätep Näwrüz bäyrämen, balalar festivale, Sabantuynı, Sömbelä bäyrämnären uzdırdılar.
Samar töbägendä xalqınıñ 88%-ı ruslar yäşägän Sızranda ölkädä berençe bulıp şähär Dumasına ağalı- enele İl'dus häm İlsur Gıylmanovlar deputat bulıp uzdılar.
Ägär dä moña qädär 7-nçe Noyäber tantanasın kommunistlar ğına oyıştırsalar, 2005 yılnı noyäberneñ 7- dä mäydanda bol'şeviklar belän ber safta sotsial- demokratlar da, yevraziäçelär dä, natsional- bol'şeviklar da, komsomollar da basıp tordılar.
Şähär diwarlarında “Oligarxlarnı yuq itärgä! İsemle yazmalar yıllar buyına elenep tora, şul yazmalarnı oyıştıruçılarnıñ xucaları BMW, Toyota maşinalarında çabalar, ayırım kottedjlarda toralar.
Xizbut Tährirçılar xäräkäte ber qorbannarın Samarda taptılar. Fänis Gaynetdinovnı zindanğa utırttılar.
Samar mäktäpläre öçen çığarılğan “Minem Samaram” isemle kitap balalarda cirle vatanpärvarlıq xisen tudırunı maqsat itep quyğan. Älbättä tarixi çigeneşlärgä dä urın birelgän. Tik menä kitapnı uqıp çıqqaç ber närsä açıqlana, Samar töbägendä elek tä, bügen dä tatarlar yäşämägän, çönki tatarlar turında läm- mim. Ä kitapnı tanılğan ğalim, universitet möğallime Petr Kabıytov yazğan.
Samarda zaman ruxında salınğan MTL Arena isemle küñel açu üzäge eşli. Samar baylarınıñ yaratqan üzägendä tän maturaytalar, köç cıyalar, küñel açalar. Xaqlar da bil sındırırlıq. Näq menä şul qalın kesäle aq söyäklär genä yal itä torğan Sarayda Radik Gazizov tatar yäşläre öçen tönge diskoteka oyıştırıp cibärde häm kötelmägän närsä kilep çıqtı. “Tatar töne” isemle kiçälär yäşlär arasında iñ populyar urınğa äyländelär.
4200 danä belän taralğan “Berdämlek” gäcitçäse üzeneñ 15 yıllığın uzdırdı.
“Yalqınlı yäşlek” ansamble üzeneñ 35 yıllığın bilgeläp uzdı.
Qamışlı xalıq teatrına 85 yäş tuldı.
Samar Duslıq yortında 1- nçe märtäbä xalıq muzıka uyın qoralları festivale uzdı. 76 yäşlek Abdulla Aqmayıvnıñ çığışı ber keşelek kvartetnı xäterlätte. Skripkada da sızdırttı, mandolinada da köylär tibrätte, qaşıqlarında da biette.
Tarixta berençe märtäbä Qazan qurçaq teatrı Samarda “Qamır batır” spektaklen kürsätte.
“Tuğan tel” cämğiäte direktorı ölkädä uzğan här möhim waqiğağa “Azan” gäcitçäseneñ maxsus sanın çığardı. Alar:
“Yalqınlı yäşlek” ansambleneñ 35 yıllığına bağışlanğan san
Sabantuyğa bağışlanğan san
Qamışlı tatar xalıq teatrınıñ 85 yıllığına häm
Samar delegatsiäseneñ Qazannıñ 1000 yıllığına baruları turında. Mondıy maxsus sannar milli xäräkätneñ tarixın küzallarğa tulıraq mömkinlek tudıra.
Samarnıñ uzğan ğasır başında açılıp bol'şevizm çorında yabılğan ike qatlı taş mäçet tatarlarğa kire qaytarıldı. Sentäberneñ 9- da berençe comğa namazı uqıldı. Ä Tol'yatii şähärendäge mäçet 1000 keşe sıyarlıq itep zuraytıldı.
Yaña Kuybıyşev şähärendä 2002 yılnı iyülneñ 22- dä mäçetkä nigez taşı quyıla. Öç yıldan soñ 2005 yılnı avgustnıñ 21- dä ike qatlı taş mäçet äzer buldı. Tözeleşne 70 yäşlek Äxmätkärim Minnikaev citäkläde.
Samarnıñ üzendä bazar eçendä qırğızlarnıñ gıybadatxanäse açıldı, ä qazaxlar üz awıllarında keçkenä genä mäçet manarasınnan azan yañğırata başladılar. Şulay itep, Samar ölkäsendä tuqsanğa yaqın mäçet möselmannarğa xezmät kürsätä xäzer.
Dekaberneñ 4-dä Duslıq yortında Samarda berençe märtäbä tatar ädäbiäten söyüçelär tügäräge eşli başladı.
Tol'yatti şähärendä Duslıq yortı açıldı.
2005 yıl Samar töbägenä immigrantlar ağılu belän ayırılıp tordı. Rusiägä kilgän immigrantlarnıñ 7%-ı Samar töbägenä tuqtaluı şul küreneşkä dälil. Bu üz çiratında kilgännär häm rus xalqı arasında ayırım cirlärdä östämä ığı- zıqılıq tudırdı.
Äkräm Äxmätcanovnı häm anıñ iptäşen 34 yäşlek Oleg häm 18 yäşlek Sergey terelätä yandırdılar. Ä Yılxaw rayonınıñ Avralixo awılına borıp urnaşqan ber törkem äzerbäycannarnı awıl xalqı awıldan quıp çığarırğa qabul itkännär ide. Säbäbe- äzerbäycannar küpläp sıyır asrıy başlağannar, söt- may satıp bayıp kitkännär, äzerbäycannarnıñ olısı da, keçese dä maşinada çaba başlağaç cirle yarlı- yabağa moña qänäğätsezlek belgertep äzerbäycannarnı awıldan quu turında süz kütärdelär. “Tınıç yäşärde şartlar qalmağaç, äzerbäycannar törlese törle yaqqa kitep betä yazğannar,”- di äzerbäycan milli xäräkäte başlığı Şirwan äfände Kärimov.
Soñğı un yılda Samar diwarların “Rusiä- ruslarğa” süze genä bizäp kilsä 2005-nçe yılnı qoymalarda, diwarlarda “İslam- yawızlıq”, ”İslam- zlo”, “İslam- xurlıq”, “İslam- pozor” yazmaları bizäde. Mer, gubernatornı tozlı- borıçlı sıyfatlar belän sırlap yazğannarın kiçen sörtä barsalar, İslam- zlo, İslam- pozor yazmaları aylar buyı tora häm türälär moña bik tınıç qarıylar. Bälki şunıñ däwamıdır da cirle “Berdäm Rossiä” firqäseneñ citäkçese Sergey äfände Sıyçev, ber ük waqıtta vitse- gubernator da töbäkneñ baş ataqayı belän qulğa- qul totınıp eşli häm pravoslavie däreslären Samar mäktäplärenä kertergä bar köçen quya. Samar şähär tatar milli- mädäni möxtäriäte citäkçese Cämil Wäliullin häm baş imam İrşat xäzrät Safinnar belän oçraşqanda Sıyçev bolay digän: “Sez qarşı kiläsezme- yuqmı mäktäplärgä pravoslavienı kertäbez, Sez- azçılıq,”- digän. Milli citäkçelärneñ fikere buyınça fän “Pravoslav kul'turası” dip sanalsa da, anda küpçelege din turında süz. Tatar milli xäräkäte qänäğätsezleklären belderep Rusiä prezidentı Vladimir Putinğa, Däwlät Duma räisenä, gubernator Titovqa, Federal' Sovet wäkile İşçukqa, Samar Guberna Duma räise Sazonovqa häm Tatarstan İlbaşı Mintimer Şäymievqa xatlar cibäräçäklär.
Şamil Bayautdin, Samar
