Accessibility links

Кайнар хәбәр

İranğa qarşı xärbi höcümnär bulırmı?


Irannıñ atom programması tiräsendä bolıtlar quyıra barğan mäldä, qayber belgeçlär, bu ilne atom qoralına iä buludan totıp qalu öçen berdän-ber yul - kisätü höcümnäre, dip sanıy. Könbatış İranğa qarşı nindi çaralar kürä ala? Xärbi belgeçlär bu turıda ni uylıy?

Bolıtlar çınlap ta quyıra. İzrail premier-ministrı wazifasın başqaruçı Ehud Olmert, İzrail İrannıñ atom qoralına iä buluına yul quya almıy dip belderde. İzrail prezidentı Moşe Katsav Hamas, Hizbolla, Äl-Qaidä kebek esktremist törkemnär qulına atom qoralı elägüdä İrannıñ atom programması berençe adım bula ala dide.

Londonda çığa torğan "The Sunday Times" gäzite İzraildäge iseme äytelmägän ber xärbi çığanaqnıñ, bez 2006 yılnıñ Martına İrannıñ yäşeren uran bayıtu urınnarına ixtimal höcümnärgä äzer bulırğa kürsätmä aldıq, digän süzlären kiterde.

İzrailneñ "Haaretz" gäzite xäbärçese Aluf Benn fikerençä, mondıy belderülär häm ğäzit basmaları BMO İminlek Şurasın İran mäsäläsendä xäräkät ittertü tırışlığı bulıp tora. Radiobızğa ul "İzrailneñ pozitsiäse şul – xärbi ğämälgä qarağanda diplomatik çaralar qulayraq. 1981 yılda ul Bağdad yanındağı atom reaktorın eştän çığarğan ide. Läkin xäzer töbäktä, şul uq Ğiraqta amerikan ğäskärläre toruın iskä alğanda, İzrail üze genä xäräkät itä almıy. İxtimal höcümnärgä äzerlek turındağı süzlär, minemçä, xalıqara cämäğätçelekne diplomatik çaralarğa etärüne genä maqsat itep quya," dide.

Tähran üzeneñ atom programmasın fäqät tınıç maqsatlar öçen dip täqrarlıy. Tik menä anıñ Auropa Berlege belän söyläşüläre körçekkä terälde. İran uran bayıtu şirkätlärennän Xalıqara atom idaräse möherlären alıp eşçänlegen yañartu niäten belderde. Andıy uran reaktor öçen yağulıq bula ala, läkin nığraq bayıtılğan urannı atom qoralında qullanıp bula.

Quşma Ştatlarda İranğa qarşı xärbi höcümnär qotılğısız dip sanağan belgeçlär sanı könnän kön arta bara. Şularnıñ berse, xalqara iminlek ölkäsendä tirän analizlar äzerläwçe Washingtonda urnaşqan Gobal Security törkeme citäkçese John Pike. "Bu bik ğadi. İran atom bombasına iä bulırğa teli. İzrail häm Quşma Ştatlar monı telämi. Bar diplomatik çaralar kürelep betkännän soñ - minemçä, 2007 yılda – İrannıñ atom häm raketa qorılmaların cimerü öçen Quşma Ştatlar hawa höcümnäre başlayaçaq," di John Pike.

Pike süzlärençä, İrannıñ distä-yarım atom qorılmasın Quşma Ştatlar berniçä säğät eçendä yuqqa çığara ala.

Xärbi belgeçlärneñ kübese Quşma Ştatlar İranğa cir öste ğäskärlären kertmäs, nigezdä hawa köçlären qullanır, monıñ aldınnan maxsus köçlär urında xädäflär bilgeläyäçäk dip sanıy.

Londondağı bäysez saqlanu belgeçe İan Kemp şul uq fikerdä. Ämmä ul bu höcümnärneñ uñışlı bulaçağına şik belderä. "Ägär İranlılar bu höcümnärne kötä ikän, alar älbättä texnologiäsen törle urınnarğa tarataçaq, cir astına yäşeräçäk. Bu oçraqta Quşma Ştatlarğa 100% uñışqa ireşü awır bulaçaq," di İan Kemp. Kemp süzlärençä, mondıy höcüm bula qalsa, Yaqın könçığışta, bigräk tä ğäräp dönyasında Quşma Ştatlarğa qarata näfrät tağı da artaçaq. Cawap itep İran berniçä distä raketasın İzrailgä cibärä ala. Konflikt köçäyep Quşma Ştatlar cir öste ğäskären kertergä mömkin.

Belgeçlär fikerençä, dönya fikere Quşma Ştatlarnıñ yä İzrailneñ İranğa höcüm itüenä qarşı bulaçaq. Ämmä John Pike süzlärençä, Quşma Ştatlar administratsiäsen dönya fikere tügel, ä kübräk İrannıñ atom qoralına iä bulu ixtimalı borçıy.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG