Accessibility links

Кайнар хәбәр

Medianıñ süz ireklegeme, ällä terrorğa qarşı köräşme möhimräk?


Terror oyışmaları demokratik illärdä media faydalanğan süz ireklege belän yauızlanalar. Qayberävlär şul säbäple media köç qullanular, terror aktları turında endäşmäskä häm şulay itep terrorçılarnı propoganda qoralınnnan mäxrum itärgä tieşlär dip taläp itälär. Başqalar monı belän kileşmilär. Alar süz ireklege bik möhim häm anı terrorğa qarşı köräş öçen qorban itärgä yaramıy digän fikerdälär.

Qayberävlär media här törle intixarçı bombalaular, räxengä alular yäisä terrorist citäkçelärneñ belderülären xäbär itmäskä tieş digän fikerdälär. Alar bu terrorçılarğa üzlären tanıtu häm cämağätçlekkä täsir itü mömkinlegen birä digän argument alğa sörälär. Başqalar demokratik illärdä süz ireklege berençel urında torırğa tieş digän pozitsiädä toralar. Şotlandiädäge St Andrews Universitetınıñ Terror häm Politik köç qullanu Üzägeneñ räise Professor Paul Wilkinson radiobız xäbärçesenä süz ireklegen yaqlap bolay dide.

"Demokratik illärgä medianıñ politik köç qullanu yäisä terror turında mäğlümät birüen tıyu zur xata bulır ide. Media bu xaqta obyektiv häm faktlarğa tayanıp mäğlümät birgän xäldä, bu tänqitleräk debatlarğa häm kiläçäktä säyäsätne yaxşırtuğa öleş kertä ala. Şul säbäple irekle Medianıñ ähämiäte bik zur."

Wilkinson terrorçılarnıñ medianı üz mänfäğätläre öçen faydalanırğa tırışuların iqrar itä, läkin, ber ük vaqıtta cämağätçelekneñ dä xalıqara täräqqiät turında tulı informatsiägä xaqı bar dip belderä. Terrorçılarnıñ mediadan faydalanuın kürsätkän dälillär dä bar. Meditsina jurnalı- The European Journal of Social Psychology- yäğni İctimaği Psixologiä buyınça Yevropa Jurnalınıñ tikşerlärenä kürä, xalıqnıñ 16 protsentı totıqlarnıñ vazğiäten kürgännän soñ, terrorçılar belän söyläşülärne yaqlaunı mäğkul kürä. Wilkinson isä ğadättä media qotoçqıç küreneşlärne cämağätçelekkä kürsätüdän totlıp tora häm bu bik döres digän fiker belderä. Londondağı Ğäräp-İran Öyränüläre Üzäge direktorı Ali Reza Nourizadäneñ fikerençä, köç qullanular xäbär itelergä tieş bulsa da, terrorçılarnıñ belderüläre äfirgä çıqmasqa tieş.

"Min qayber amerikan häm yevropa çeltärläreneñ Bin Laden kündermälärenä, Zawahrinıñ soñğı belderüenä şundıy zur ähämiät birülären añlap citä almıym. Al Jazire kön-tön monı tapşıra häm terroristlar moña ireşergä telilär dä. Niçek kenä äytmä bolar 11-nçe Sintäberdä häm Afğanistanda häm Ğıraqta meñärlägän keşeneñ ülüenä ähämiät birmägän terroristlarnıñ belderüläre."

Nourizadäneñ fikerençä, terrorçılar süz ireklegen, üzläreneñ demokratiäne cimerü häm fiker belderüne yuq itü turındağı maqäsätlärenä ireşü öçen faydalanalar. Küpçelek jurnalistlar üzläre dä saqlıq kürsätälär. The Times gazetasınıñ elekke baş möxärrirı Lord Rees Mogg media cavaplılılıq kürsätergä, här oçraq ayırım tikşerelergä häm härkemgä üz fikeren cämağätçelekkä citkerü mömkinlege birelmäskä tieş digän fikerdä.

"Barlıq soraularğa ber genä cavap bula almıy. Gazetalar qarar birergä tieşlär. Qayber oçraqlarda informatsiäne bastırıp çığaru döres, qayber oçraqlarda döres tügel."

Läkin, anıñ süzlärençä, cämağätçelekneñ tulı mäğlümätkä iä buluı, yaxşıraq.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG