Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bill Clinton AIDSqa qarşı köräş başladı


Belgeçlär fikerençä, dönyada AİDS (SPİD) belän awıruçılarnıñ 90%tı bu turıda belmi dä. Berläre tikşerüne gel ütmi, ikençeläre tikşerü näticäläre artınnan kilmi. Bu wazğiättä belgeçlär 10-20 minutta näticä birä torğan "tiz sınawlar" täqdim itä. Läkin alar bik qimmät. Şuşı ayda Quşma Ştatlarnıñ elekke prezidentı Bill Clinton fondı citeşterüçelär belän söyläşep AİDSqa qarşı daru häm sınawlarnıñ bäyäsen kimetergä kileşte. Bu darular cibäreläçäk 50 il isemlegendä berençe tapqır Ukraina häm Qazaxstan da kertelgän.

Şuşı ayda Clinton waqıfı Ukrainağa berençe törkemen cibärde. Alar anda AİDS belän awıruçılarnı retro-virusqa qarşı daru yärdämendä däwalarğa öyrätäçäk. Bu dawalaw bügenge köndä iñ näticälese sanala, läkin şaqtıy qimmät, tübän keremle xökümätlär moña aqça sarıf itergä telämi.

2004 yılnıñ Sintäberendä Ukrainada 2400 awıruğa şundıy däwa birelgän. 6 aydan soñ alarnıñ 90%tı äle dä isän bulğan, däwalanuın däwam itkän. Läkin Berläşkän Millätlär mäglümätendä qarağanda Ukrainada bu daruğa moxtaclar sanı 17 meñnän artıq.

Darunıñ bar moxtaclarğa da citmäwen Clinton waqıfı xezmätkäre Deepak Verma da tanıy. Alay da Ukraina xökümäte şaqtıy eş başqara di ul. "Misal öçen ölkä xökümätläre xalıqnıñ kimendä 5%tın AİDSqa sınaw öçen büdjettan aqça bülergä mäcbür itelde. Xäzer bu aqçanı arttıru yulları ezlänä," di Clinton waqıfı xezmätkäre.

Soñğı waqıtqa qädär AİDS virusı nigezdä narkomannar yä faxişälär arasında tarala dip sanala ide. Soñğı mäglümätlärgä qarağanda virus bu qısalardan inde çıqqan. New Yorkta urnaşqan AİDSqa qarşı üzäk citäkçese John Tedstrom süzlärençä, "Xäzer epidemiä, saqlanmağan, ğädäti sex aşa, ğadi xalıq arasında tarala. Bigräk tä bu Rusiä häm Ukraina yäşlärendä küzätelä. Virus eläkterüçelärneñ kübesenä 30 yäş tä yuq. Rusiädä alar 85%. Ukrainada virus eläktergänärneñ 80%tı 18 belän 30 arasında."

Qazaxstanğa AİDS çağıştırmaça soñ kilde. Anda ul älegä şul narkomannar häm faxişälär arasında tarala. Läkin taralu tizlege arta. 2005 yılda terkälgän oçraqlar sanı 2001 belän çağıştırğanda 3 tapqır kübräk.

Moña oxşaş täräqqiät xäzer Üzbäkstan, Qırğızstan, Belarus, Moldovada küzätelä. Läkin bu illärdä Clinton waqıfı eşlämi. Waqıf xezmätkäre Deepak Verma süzlärençä, alar başlap çaqırğan urınğa baralar. Bu yaqtan qarağanda, Clintonnıñ Ukraina häm Qazaxstan prezidentları belän mönäsäbäte yaxşıraq ikän.

Älbättä, virus tabılğan härkem üzen cawaplı tota başlıy digän süz tügel. Läkin bu turıda hiç yuğı belü, keşegä belep xäräkät itergä mömkinlek birä. Axır çiktä bu çirne kisätüdä yärdäm itä. Şuşı fikergä Bill Clinton küptän tügel New Yorkta yasagan çığışında basım yasadı. "Ägär keşelär üzläreneñ zararlanğan ikänen belsä, moña qarşı daru barın häm yäşi alaçaqların belsälär, alarnıñ üzlären cawaplı totu ixtimalı artaçaq, bu isä yaña virus eläkterüçelär sanın kimetäçäk," di Bill Clinton.

Törle awırularnı tikşergän belgeçlär fikerençä, näticäle däwalanu tabılsa, cämğiättä bu çirdän ğärlänü xisläre kimi ikän. Ä ğärlänü xise kimegän sayın, keşelär tikşerülärgä qıyuraq yöri başlıy.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG