Accessibility links

Karikatur cancalı säwdä suğışına äylänä


Küzätülärne karikatur cancalınnan başlıybız, xörmätle tıñlawçılar. Möselman dönyasında Möxämmät päyğämbärne mısqıllağan räsemnärgä qarşı protest çaraları köçäyä. (Bu räsemnär başlap ber Daniä gäzitendä basılğan ide.) Düşämbedä İran Daniä belän säwdä bäyläneşen özde. Başqa möselman illäre dä Daniä tawarlarına baykot belderä. Karikatur cancalı säwdä suğışına äylänä bara.

Soñğı könnärdä genä protest belderüçe yarsığan törkemnär Daniäneñ Dämäşqtağı häm Bäyrüttäğı ilçeleklärenä ut törtte, Tährandağı ilçelekkä taşlar, molotov şeşäläre attı. Televidenie kanalları şuşı mäşxärne, dörläp yanğan binalarnı kürsätä. Ämmä küzgä kürenmägän çın zıyan küpkä zurraq bula ala.

"Bez biznesıbıznı 40 yıl tözedek, 5 kön eçendä ul tulısınça tuqtaldı", di Arla Foods isemle Daniä şirkäteneñ elemtä direktorı Astrid Nielsen. Yewropanıñ ikençe iñ ere söt-may şirkäte bulğan Arla Foods möselman dönyasına yıl sayın 500 million dollarlıq tawar sata. Yaqın könçığış illäreneñ Daniä tawarlarına baykot belderüe bezneñ şirkät öçen häläkät bulaçaq di Astrid Nielsen. "Bu bezneñ säwdäneñ bik zur öleşe. Alay ğına tügel, Yaqın könçığış Arla Foods öçen strategik töbäk ide, küptän tügel genä bez anda eşne kiñäytü öçen östämä investitsiä salırğa qarar itkän idek. Xäzer anda berni satılmıy", di Astrid Nilesen.

Düşämbedä İran Daniä belän bar säwdä elemtälären özüen iğlan itte. Daniä İranğa yılına 280 million dollarlarıq tawar eksport itä. Xäyer, bu Arla Foods şirkätenä zıyan kitermiäçäk, ul İranda xäräkät itmi, ä menä Daniäneñ başqa şirkätläre bu uñaydan borçılu belderä. Misal öçen Daniäneñ bar dönyağa mäşxür uynçıqlar citeşterüçe Lego şirkäte. Bezneñ tawarlar Qatar, Küwäyt, Ğäräp Ämirlekläre kibetläre kiştälärennän inde alınğan di, Lego''nıñ elemtä citäkçese Charlotte Simonsen. "Älbättä Daniä şirkätläre borçıla, läkin xäzer iñ borçığanı – köç qullanular, keşe ğömerläre özelü", di Charlotte Simonsen.

Yaqın könçığış illärenä tawıq ite satuçı Danish Crown şirkäte wäkile Anne Villemoes "Törle mädäniätlärneñ moña törle mönäsäbät belderüe bik borçıy. Bu wazğiättä bez tınıbıznı qısıp, diplomatik çaralar kötergä tieş", dide.

Britaniäneñ Financial Times gäzite yazuınça, Bahrain parlamentı bar ğäräp illären Daniägä baykot belderergä çaqırğan, Qatarnıñ Säwdä palatası Daniä häm Norwegiä belän eş itmäyäçägen beldergän.

Cancal däwam itkän arada, qayber belgeçlär, bu baykot ğämälläre artında ni däräcädä säyäsi mänfäğät yata digän soraw quya. Londondağı Economist İntelligence törkemendä Yaqın könçığış belgeçe Neil Patrick fikerençä, şuşı wazğiät töbäktäge berniçä xökümät öçen basımnan qaçu öçen yaxşı forsat bulıp tora. Misal öçen, amerikan räsmiläre Süriäne Daniäneñ Dämäşqtağı ilçelegenä höcümnärne tuqtatu öçen berni eşlämäwdä ğäyepli. Belgeç monı Livannıñ elekke premier-ministrı üterelüe säbäple Süriägä bulğan basım belän añlata.

Şul uq İran da, bu wazğiätne üzenä bulğan basımnı kimütü öçen faydalana ala, läkin eş monda ğına tügel, di Neil Patrick. "Älbättä, bu xällärne xalıqara säyäsät belän genä añlatu döres tügel. Yış qına monıñ tamırında çın näfrät xisläre yata. Bu wazğiättä Yaqın köçığış xökümätläre, bez ihlastan protest belderüçe xalqıbızğa qarşı köç qullana alabızmı soñ digän urınlı soraw quya", di Neil Patrick.

Ul arada, protest çaraları inde qorbannar kiterä başladı. Sişämbedä Äfğanstannıñ Maymana qalasında protest belderüçelär Norwegiä xärbiläre nığıtmasına höcüm itkändä, 4 keşe häläk bulğan.

Sişämbedä İrannıñ Tışqı eşlär ministrlığı süzçese Xämit Riza Asefi, keşelär protest belderergä irekle, läkin ilçeleklärgä höcümnär bulmasqa tieş, mondıy xällärne buldırmas öçen iminlek köçläre çaralar kürä dide.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG