Accessibility links

Кайнар хәбәр

Britaniädä ekstremist mulla cide yıl törmägä xökem itelde


Sişämbedä Britan mäxkämäse, radikal wäğäzläre belän tanılğan mulla Äbü Xämzäne 7 yıl törmägä xökem itte. Çığışı belän Mısırdan bulğan Äbü Xämzä äl-Masri millätara näfrät taratuda, möselman bulmağannarnı üterergä öndäwdä, terrorçılıq däreslekläre totuda ğäyeplänä. Mullanıñ advokatları şikäyät belderergä cıyına.

Londonnıñ Üzäk mäxkämäse Äbü Xämzäne 15 ğäyepläwneñ 11ndä ğäyeple dip taptı häm 7 yıl törmägä xökem itte. Berniçä tapqır kiçekterelep ay buyına barğan utırışlarda Äbü Xämzä üzen şaqtıy qıyu tottı, ber genä täwbä süze dä äytmäde. Advokat Mödässar Arani anıñ isemennän mäğlümät çaralarına mondıy belderü yasadı: "Şäix Äbü Xämzä üzen wöcdan totqını, cazalaw qorbanı dip sanıy. Bez bu xökemgä şikäyät birçäkbez", di Äbü Xämzä advokatı.

Ğäyepläwçelär äytüençä, Äbü Xämzä üzeneñ yalqınlı wäğäzlär uqığan Londonnıñ Finsbury Park mäçete ekstremizm üzägenä äylängän. Mäxkämä anıñ yazdırıp alınğan 20 säğät wäğäzlären tıñlap çıqqan. Äbü Xämzä anda qäferlärne, yäxüdlärne üterergä çaqırğan, 11 sintäber höcümnären yäxüdlär eşe dip atağan, yäşlärne Äfğanstanğa barıp terrorçılıq künegüläre ütergä öndägän.

Britaniäneñ küp kenä başqa möselman citäkçeläre Äbü Xämzäneñ nixayät tınaçağına qänäğätlänü belderä. "Anıñ häm başqalarnıñ cihad, salafi turındağı qaraşları, berniçä tarafdarnı sanamağanda, monda xuplaw tapmadı. Möselman mäxälläse anıñ terrorçılıq, ekstrimizm qaraşların berqayçan da urtaqlaşmadı", di Möselman institutı citäkçese, Britaniäneñ Möselman Parlamentı başlığı Dr.Ğayzetdin Siddiqi.

Äbü Xämzä belän ber genä tapqır oçraşqan Siddiqi anı täqäbber keşe dip sürätli. 47 yäşlek Äbü Xamza Mısırda tuğan, 70nçe yıllarda Britaniägä kilgän, ul çaqta uq ekstremizm belän mawıqqan. Annarı Äfğanstanğa kitkän, anda säyer şartlaw näticäsendä ike qulın, ber küzen yuğaltqan. 80nçe yıllarda Britaniägä qaytıp Britanlı qızğa öylängän, Britan watandaşlığı alğan. 90nçı yıllarda başqa isem belän Bosniädä yäşägän.

Läkin matbuğat häm politsiä iğtibarın anıñ näq menä Frinsbury mäçetendäge eşçänlege cälep itkän. Belgeçlär äytüençä, bu mäçet Yewropanıñ ekstremizm üzägenä äylängän. 11 sintäber höcümnärendä ğäyeplängän Zäkäriä Musawi, başmağına bomba yäşerep oçqıçqa utırğan Richard Reid häm başqa terrorçılar şuşı mäçetkä yörgän.

2003 yılda politsiä mäçettä tentü ütkärep Cihad ensiklopediäse digän kitap küçermäläre, yalğan pasportlar, yäş çığara torğan gaz sawıtları, yasalma qoral tapqan.

1997-2003 yıl aralarında Britaniäneñ Mİ5 yäşeren xezmäte Äbü Xämzädä barlığı 7 tapqır bulıp kitkän. Anda tabılğan terrorçılıq däresleklären xättä aña kire qaytarğan. Ni öçen ul 2004 yılda ğına qulğa alınğan digän sorawğa St.Andrews universitetı qarşındağı Terrroçılıq öyränü üzäge citäkçese professor Paul Wilkinson ul yıllarda politsiä Tönyaq İrlandiä terrorçıları belän mäşğül ide, Äl-Qaidä berençe urında tormadı di. "Yaqın Könçığışta xäräkät itkän Äl-Qaidä iğtibar üzägendä tügel ide, Britaniä, başqa Yewropa illäre, Quşma Ştatlar bu qurqınıçnı bäyäläp betermägän", di Paul Wilkinson.

Professor Wilkinson fikerençä, Äbü Xämzä törmädän utırıp çıqqannan soñ da qaraşların üzgärtmiäçäk. Ul inde yıl yarım saq astında. Yartı mäddäten utırğannan soñ ul irekkä çığarılırğa mömkin. Tik bu oçraqta da aña Quşma Ştatlarğa tapşırılu yanıy. Amerikanıñ da aña ğäyepläwläre citärlek. Äbü Xämzäneñ advokatları anıñ Amerikağa tapşırıluına qarşı çığaçağın belderä.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG