Accessibility links

Tөrkiädän Atnalıq Küzätü


Premier Minister Recep Tayyip Erdoğan bu kөnnärdä başqarğan eşläre belän genä tügel, ä tupas çığışları belän dä kөntärtibenä menä başladı.

Ul ütkän atna azağında Mersinda ber cıyında ber igençegä äytkän tupas süzläre belän zur reaksiä tuplağan ide. Erdoğan cıyın waqıtında üz yanına kilä alğan ber igençeneñ “sezneñ xakimiätegez bezneñ anabıznı yıllatı” dip äytkäç ul da añarğa “lan, yäğni yünsez, al añağnı da bar kit” dip çınnan da baytaq säyer toyılğan süz äytkän ide. İnde Erdoğannıñ kөndäşlärenä anı tänqit itü өçen kөn tudı. Oppozitsiädäge iñ zur säyäsi partiä Cөmhuriät Xalıq Partiäse liderı Deniz Baykal “ Ber igençeneñ anasına şundıy tupaslıq eşlägän ber premierne ni Tөrkiä, ni başqa ber demokratik il kürde” dip äytte. Premier Erdoğan da üz nävbätendä “yarar beraz qızıp kitkänmen” dip bu vaqiğäne yomşarttı.

Premierneñ üzen tänqitlägän watandaşlarğa, jurnalistlarğa jış qına açulanuwı häm monı açıq räweştä kürsätüwe kemgä dä ser tügel. Bik tänqitkä tüzemlege yuq. Şul säbäple dä säyäsi karikatura yasağannar qiyınlıqlar kiçerälär. Anı tänqitlägän karikaturistlar өstennän Erdoğan inde niçä märtäbälär xөkem protsesı başlattı. Xätta Musa Kart isemle ber karikaturist anı tөyengä çormalğan ber mäçe kebek surätläp sızğan өçen cirle mäxkämä tarafınnan xөkemgä tartılıp aqça cazasına xөkem itelgän ide. Menä şuña cawap itep “Penguen”- isemle kөlke/yumor jurnalı berençe bitendä Tayyip Erdoğan sıyfatında tөrle xäyvannar suretlängän ber karikatura basıp çığardı. Erdoğan monı da mäxkämägä birsä dä mäxkämä jurnalnı ğäyeple tapmadı. Tege karikaturist Musa Kart өstennän birelgän xөkem qararı da yuğarı mäxkämä tarafınnan bozıldı. “Radikal” gazetası moña karikatura 2-gä noll ottı digän bäyä birgän.

Ä Mersindä Premier Tayip Erdoğanğa pamidor ırğıtqan 5 yäşüsmerne qulğa alu qararı, partiä liderlarına protest maqsatınnan çığıp yomırqa ırğıtunıñ cinayät bula almayaçağı qararın çığarğan yuğarı mäxkämä qararı belän qapma-qarşı bulıp tora. Tөrle demokratik illärdä citäkçelärgä protest belderüneñ ber yulı dip qabul itelä yomırtqa ırğıtu. Ä Mersindäge mäxkämä bälkidä protest çığanağınıñ pamidor bulğanı өçen 5 yäşüsmerne qulğa alğandır.

Bu atnada bälki dä iñ küp diqqätne cälep itkän xäbär Tөrkiä Däwlät Statistik İnstitutınıñ (TDSİ) Tөrkiädäge yarlılıq turında birgän sannarı buldı. Şuña kürä Tөrkiä tulay xalığınıñ 1.29 % açlıq, 25,6 % isä yarlılıq çigennän asta tormış sөrä.2004 yılınıñ sannarına kürä, Tөrkiädä 11 meñ keşe kөnenä 1 dollarnıñ astında, 1 million 752 meñ 2.15 dollar, ä 14 million 681 meñ 4.3 dollar astında ber miqdar belän tormışın alıp barırğa mäcbur bulğan ikän. TDSİ-nıñ isäpläwenä kürä, 2005-nçe yılda dürt keşelek ber ğailäneñ kilere ayda 182 million lira, yäğni yaqınça 150 dollardan tübän bulsa, açlıq çigennän asta dip isäplände. İñ yarlılar igen sektorında eşläwçelär ikän. Alarnıñ 41 % yarlılar kategoriäsenä kerä. İnde xalıqnıñ 25 % ğına yarlı dip sөyenep bulmıy.Yarlılıq uqıy-yaza belmäwçelär arasında ğına tügel, ä Tөrek xalqınıñ 13 %-ın täşkil itkän litsey yaki ber yuğarı hөnär mäktäbe tämamlawçılarnıñ 8,5 %- yarlılar kategoriäsenä kerä . AB-nä kergän yaki kerü adlında bulğan illärdän tik Çexiä, Polşa, Romaniä häm Bolğarstannıñ xälläre genä Tөrkiä däräcäsendä ikän.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG