Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran räsmiläre Rusiäneñ uran bayıtıp birü täqdimen tikşerü öçen Mäskäwgä kilde


Düşämbedä Mäskäwdä Rusiäneñ İranğa uran bayıtıp birü täqdime turında ike yaqlı söyläşülär başlandı. Älege täqdim Könbatışnıñ İran belän bäyle borçuların kimetergä mömkin digän ömetlär bar. Ul arada Xalıqara atom energiä idaräse başlığı Möxämmät Äl-Baradei İranğa üzendä çiklängän külämdä uran baytırğa röxsät itergä cıyına digän xäbärlär bar.

Mäskäw söyläşüläre yabıq işeklär artında bara. İran törkemen İrannıñ İminlek Şurası citäkçese urınbasarı Ali Xösäyen-taş citäkli. Rusiä yağınnan Rusiäneñ İminlek Şurası sekretare urınbasarı Valentin Sobolev, tışqı eşlär ministrı urınbasarı Sergei Kislyak qatnaşa.

Düşämbe xökümät utırışın Rusiä prezidentı Vladimir Putin şuşı mäsälädän başladı. Anıñ, bu söyläşülärdän ni kötäsez digän sorawına, Tışqı eşlär ministrı Sergei Lavrov "Döresen äytkändä, ömetlär bik tıynaq. Läkin wazğiätne köç qullanu yulınnan cibärmäs öçen quldan kilgänen eşlärbez", dide.

Mäskäw İranğa urannı Rusiädä bayıtıp birergä täqdim itä. Bu planğa kürä, bayıtılğan uran İranğa cibäreläçäk häm andağı atom reaktorlarında yağulıq itep qulanılğannnan soñ, eşkärtü öçen kire Rusiägä qaytarılaçaq. Mäskäw bu urtaq proyektta başqa illärneñ dä qatnaşu ixtimalın äytä.

İran räsmiläre başta täqdimgä qızıqsınu belderde, anarı kire çigende. Könbatış diplomatları monı Tährannıñ waqıt suzu niäte dip atadı.

Yewropa Berlege dä, Quşma Ştatlar da Rusiä täqdimenä xuplaw bedlerde. İrannıñ tışqı eşlär ministrı Manuçahri Mottaqi düşämbedä Brusseldä Belgiä tışqı eşlär ministrı belän oçraşqannan soñ Yewropa Berlegen söyläşergä teläk kürsätergä çaqırdı. "Işanıç buldıru ul ber tügel, ike yaqlı yul. Yewropa belän eş itkändä bez härçaq eçkersez buldıq, yöklämälärebezne ütädek. Qarşı yaqtan isä andıy närsä kürmädek", di Mottaqi.

Bu wazğiättä Mäskäwneñ aradaşçı bulırğa teläwe añlaşıla. Büşärdä atom qorılması tözegä yärdäm itkän Rusiä İran belän Könbatış arasında qarşılıqnıñ artuın telämi di, radiobıznıñ Rusiä belgeçe Viktor Yasmann. "İran Rusiäneñ Kaspi töbägendä iñ möxim kürşese. Bu geo-säyäsi wazğiät üzgärä almıy. Rusiä bu töbäktä totrıqlılıq teli", di Yasmann.

Monnan tış belgeç süzlärençä, Mäskäw Zur 8lek belän yağulıq citeşterüçe illär arasında aradaşçı bulırğa omtıla. Mäskäwdäge Dönya iqtisadı häm xalıqara bäyläneşlär institutı belgeçe Aleksandr Pikaev fikerençä, Mäskäwneñ täqdime İrannıñ üzenä dä faydalı bula ala. "Bu oçraqta İran şaqtıy köçen saqlap qala ala. Älegä ul atom-töş yağulıq citeşterä almıy, moña waqıt häm şaqtıy köç kiräk. Rusiä şirkätläreneñ bu ölkädä täcribäse zur, bu yağulıq İrannıqınnan küpkä arzanraq bula ala", di Pikaev.

Şuña da qaramastan, İran üzeneñ uran bayıtırğa xoquqı buluına basım yasawın däwam itä. Qayber xäbärlärgä qarağanda Xalıqara atom energiä idaräse İranğa monı çiklängän külämdä röxsät itergä cıyına. Uzğan atna könbatış mäglümät çaraları İdarä başlığı Möxämmät Äl-Baradei qayber şartlar belän, Natanz qorılmasında bayıtu eşlären röxsät itü mäsäläsen tikşerä digän xäbärlär tarattı.

İrannıñ tışqı eşlär ministrı Manuçahri Mottaqi bu xäbärlärgä xuplaw belderde häm "alğa taba adım" dip atadı. Anıñ süzlärençä, ber yaqtan İran üzeneñ qanuni xoquqların yaqlıy, ikençe yaqtan, Könbatışnıñ, İran atom qoralı yasarğa mataşa digän borçuların kimetergä tırışa.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG