Meñärlägän rus ofitserları häm vereannarı büten ildä ütkärelgän törle tantanalarda qatnaştılar. Tik ber Mäskävdä genä dä sovet häm rus xärbiläre xörmätenä ütkärelgän miting, ciılış häm dini ğıyabdätlärdä meñärlägän keşe qatnaştı. 1918-nçe yılnıñ 23-nçe fevralendä sovet armiäse belän German armiäse arasındağı suğışnıñ berençe köne dip xisaplanğan bu kön, başta Qızıl Armiä köne, soñğaraq 1946-nçe yılda Sovet armiäse köne häm SSSR cimerelgännän soñ Vatannı Saqlauçılar köne dip iskä alına. Mäskävdäge tantana prezident Putinneñ Bilgesez Soldat häykälenä çäçäk bäyläme quyuı belän başlanıp kitte. Saqlanu ministere Sergey İvanov Rusiä Armiä häm Flotında xezmät itüçelärgä üz xörmäten citkerde. Federal räsmilärneñ berse dä şuluq könne bulğan başqa ber vaqiğäne 62 yıl elek Çeçen häm inguşlarnıñ sörelüen telgä alunı kiräk tapmadı. 1944-nçe yılnıñ 23-nçe häm 24-nçe fävral könnärendä yaqınça yartı milion çeçen häm inguş terlek vagonnarına tutırılıp Qazaxstan, Qırğızıstan häm Sebergä cibärelgän ide. Bu turıda kürsätmäne alarnı nemetslär belän xezmättäşlektä ğäyeplägän Stalin birde. Sörgengä cibärelgän yartı milionnıñ yartısı diärlek yulda häm sörgenneñ berençe yılında, suıqtan, açlıqtan häm xästalıqtan hälak buldı. İsän qalğan çeçennärgä 1956-nçe yılda Xrusçovnıñ destalinizatsiä kampaniäse ramnarında vatanına qaytırğa röxsät itelde , alarğa tağılğan vatan xaini tamğası köçtän çığarıldı. Bügenge köndä Mäskävdä yäşävçe häm eşlävçe ber şirkätneñ ölkän citäkçelärennän 38 yäşlek Asya Musayeva barlıq ğailäseneñ, şul sanda äni-ätiseneñ dä Qazaxstanğa sörgengä cibärelgän buluın äytte. Anıñ radiobız xäbärçesenä belderenä qarağanda, ğailäse , küpçelek çeçennär kebek Vatannı saqlauçılar köne uñayınnan ütkärelgän tantanalarda qatnaşmayaçaq.
"Bezneñ bu könne Vatannı saqlauçılar köne dip qotlarğa mäbür itelüebez, deportatsiäne onıtqan buluıbıznı añlatmıy. Bez tuğannan tuğanına Vatannı saqlauçılar häykälenä çäçäk quyunı öyrätmäsennär dip mäktäpkä möräcäğät ittek. çönki bu armiä bezgä xasrättän başqa närsä kitermäde."
Musayeva bu könne borınğı foto räsemnärgä qarap deportatsiä näticäsendä hälak bulğan tuğanarın iskä alu belän ütkärmäkçe. Anıñ süzlärneçö, Çeçnädä yäşävçe ğailäse başqa çeçenär kebek qorbannarnı iskä alaçaq.
"Min, min genä tügel, här çeçen qorbannar aldında baş iä. Ğäref-ğädätlär buyınça ğailäm växşilärçä deportatsiä vaqıtında ülgännärne iskä alaçaq. Şuşı uñaydan qorban çalu, anıñ iten yätimnärgä, tollarğa, fäqirlärgä taratu turında mäxsus traditsiä bar. Alar ziärätkä dä baraçaqlar."
Musayevanıñ süzlärençä, deportatsiäne iskä alu öçen räsmi tantanalar bulmasa da, 23-nçe fävral Çeçnädä deporatsiälängännär öçen genä tügel, ä alarnıñ balaları häm onıqları öçen dä möhim ber kön.
Färit İdelle, Praga.
"Bezneñ bu könne Vatannı saqlauçılar köne dip qotlarğa mäbür itelüebez, deportatsiäne onıtqan buluıbıznı añlatmıy. Bez tuğannan tuğanına Vatannı saqlauçılar häykälenä çäçäk quyunı öyrätmäsennär dip mäktäpkä möräcäğät ittek. çönki bu armiä bezgä xasrättän başqa närsä kitermäde."
Musayeva bu könne borınğı foto räsemnärgä qarap deportatsiä näticäsendä hälak bulğan tuğanarın iskä alu belän ütkärmäkçe. Anıñ süzlärneçö, Çeçnädä yäşävçe ğailäse başqa çeçenär kebek qorbannarnı iskä alaçaq.
"Min, min genä tügel, här çeçen qorbannar aldında baş iä. Ğäref-ğädätlär buyınça ğailäm växşilärçä deportatsiä vaqıtında ülgännärne iskä alaçaq. Şuşı uñaydan qorban çalu, anıñ iten yätimnärgä, tollarğa, fäqirlärgä taratu turında mäxsus traditsiä bar. Alar ziärätkä dä baraçaqlar."
Musayevanıñ süzlärençä, deportatsiäne iskä alu öçen räsmi tantanalar bulmasa da, 23-nçe fävral Çeçnädä deporatsiälängännär öçen genä tügel, ä alarnıñ balaları häm onıqları öçen dä möhim ber kön.
Färit İdelle, Praga.