Venada urnaşqan Xalıqara Matbuğat İnstitutı äzerlägän xisapqa kürä uzğan yılda dönyada üz waziafaların başqarğanda barlığı 65 jurnalist üterelgän. 2004 yılda üterelgän 78 jurnalist belän çağıştırğanda bu beraz azraq. Şuña da qaramastan, xisapnı äzerlägän törkem citäkçese David Dadge 2005 jurnalistlar öçen qotıçqıç yıl buldı dip sanıy:
"Bu bik naçar yıl buldı, barlığı 65 jurnalist üterelde: 23e Ğiraqta, 20se Aziädä, 11-e Amerikada. Älbättä, Ğiraqtan xäbär birü qurqınıç, anda suğış bara. Läkin başqa illärdä dä, tikşerü başqarğan jurnalistlar ezärleklänä, üterelä. Xökümätlär bu cinäyätlärne açuda citärlek yärdäm kürsätmi", di Xalıqara Matbuğat İnstitutı.
Här yıldağıça xisapta jurnalistlarnıñ ezärleklänü, qıynalu, törmägä utırtılu, üterelü oçraqları kiterelgän. Läkin bıyılğısında berniçä yaña tiskäre täräqqiät turında äytelgän.
Berençedän, David Dadge süzlärençä, terror höcümnäre arqasında, moñarçı matbuğat ireklegen xuplap kilgän Könbatış Yewropada beraz çigenü küzätelä. Yewropa komissiäseneñ matbuğatnı terrorçılar mönbärenä äyländermäskä çaqırğan ömdäwe şuña ber dälil bulıp tora.
İkençe täräqqiät: Aziä xökümätläre İnternetta senzura kertergä tırışa, häm bu eştä Könbatış qatnaşa. Uzğan yılda Könbatışnıñ berniçä texnologiä şirkäte Qıtay xökümäteneñ İnternetta senzura kertü taläpläre belän kileşte. Alar üzläre – Qıtay bazarına niçek tä bulsa kerergä kiräk, axır çiktä bu cämğiätneñ açığraq buluına yärdäm itäçäk, dip añlata. Ämmä David Dadge kapitalizm Qıtayğa ireklek häm keşe xoquqları alıp kiläçäk digän añlatma belän kileşmi. Bu il äle dä jurnalistlar öçen izñ zur törmä bulıp qala di ul.
Xisaptağı tağın ber borçulı täbäk – Üzäk Aziä. Şul uq Üzbäkstanda, Andijan xällärennän soñ, jurnalistlarnı, şul isäptän Azatllıq xäbärçelären dä, ezärläekläw däwam itä.
Belarusta, matbuğatta moñarçı da bulğan çikläwlär xäzer İnternetqa kertelä. Rusiä dä isä, üz-senzura çäçäk ata, da xisapnı äzerläwçelärneñ berse Diana Orlova:
"Bu Törkmäntanda ğına tügel, xäzer Belarus, Rusiä kebek illärdä urın ala. Jurnalistlar törle ezärlekläw, ştraflardan qurqıp, räsmilärne tänqitlägän xäbärlär yazmasqa, kisken mäsälälärgä küz yomırğa tırışa. Küp kenä illärdä üz-senzura digän närsä köçäyä di", Diana Orlova.
Xisapnıñ Rusiägä bağışlanğan öleşendä, şundıy üz-senzura oçraqları kiterelgän. Misal öçen, yıl başında pensionerlarnıñ il-küläm protest çaraları däwlät televideniesendä, ber-ike töbäktä ütkän çara bularaq kürsätelgän.
REN TV moderatorı Olga Romanova räsmilärne tänqitlägän materiallar öçen urınınnan kitergä mäcbür buldı.
Çeçnädağı wazğiätne yaqtırtu matbuğatta äle dä çeterekle mäsälä bulıp qala. Quşma Ştatlarnıñ ABC telekompaniäse Andrei Babitskinıñ Şamil Basaev belän äñgämäsen kürsätkän öçen, Rusiä räsmiläre ABCğa çikläwlär belän yanadı.
Azatlıqnıñ Tönyaq Kavkazdağı xäbärçese Yuri Bagrov bertuqtawsız ezärleklänügä duçar itelä. Dağıstanda tanılğan jurnalist Magomedgazi Varisov bilgesez keşelär tarafınnan üterelde.
Xalıqara Matbuğat İnstitutı xisabı belän internetta da tanışıp bula. Anıñ adresı: www.freemedia.at
ali ğilmi
"Bu bik naçar yıl buldı, barlığı 65 jurnalist üterelde: 23e Ğiraqta, 20se Aziädä, 11-e Amerikada. Älbättä, Ğiraqtan xäbär birü qurqınıç, anda suğış bara. Läkin başqa illärdä dä, tikşerü başqarğan jurnalistlar ezärleklänä, üterelä. Xökümätlär bu cinäyätlärne açuda citärlek yärdäm kürsätmi", di Xalıqara Matbuğat İnstitutı.
Här yıldağıça xisapta jurnalistlarnıñ ezärleklänü, qıynalu, törmägä utırtılu, üterelü oçraqları kiterelgän. Läkin bıyılğısında berniçä yaña tiskäre täräqqiät turında äytelgän.
Berençedän, David Dadge süzlärençä, terror höcümnäre arqasında, moñarçı matbuğat ireklegen xuplap kilgän Könbatış Yewropada beraz çigenü küzätelä. Yewropa komissiäseneñ matbuğatnı terrorçılar mönbärenä äyländermäskä çaqırğan ömdäwe şuña ber dälil bulıp tora.
İkençe täräqqiät: Aziä xökümätläre İnternetta senzura kertergä tırışa, häm bu eştä Könbatış qatnaşa. Uzğan yılda Könbatışnıñ berniçä texnologiä şirkäte Qıtay xökümäteneñ İnternetta senzura kertü taläpläre belän kileşte. Alar üzläre – Qıtay bazarına niçek tä bulsa kerergä kiräk, axır çiktä bu cämğiätneñ açığraq buluına yärdäm itäçäk, dip añlata. Ämmä David Dadge kapitalizm Qıtayğa ireklek häm keşe xoquqları alıp kiläçäk digän añlatma belän kileşmi. Bu il äle dä jurnalistlar öçen izñ zur törmä bulıp qala di ul.
Xisaptağı tağın ber borçulı täbäk – Üzäk Aziä. Şul uq Üzbäkstanda, Andijan xällärennän soñ, jurnalistlarnı, şul isäptän Azatllıq xäbärçelären dä, ezärläekläw däwam itä.
Belarusta, matbuğatta moñarçı da bulğan çikläwlär xäzer İnternetqa kertelä. Rusiä dä isä, üz-senzura çäçäk ata, da xisapnı äzerläwçelärneñ berse Diana Orlova:
"Bu Törkmäntanda ğına tügel, xäzer Belarus, Rusiä kebek illärdä urın ala. Jurnalistlar törle ezärlekläw, ştraflardan qurqıp, räsmilärne tänqitlägän xäbärlär yazmasqa, kisken mäsälälärgä küz yomırğa tırışa. Küp kenä illärdä üz-senzura digän närsä köçäyä di", Diana Orlova.
Xisapnıñ Rusiägä bağışlanğan öleşendä, şundıy üz-senzura oçraqları kiterelgän. Misal öçen, yıl başında pensionerlarnıñ il-küläm protest çaraları däwlät televideniesendä, ber-ike töbäktä ütkän çara bularaq kürsätelgän.
REN TV moderatorı Olga Romanova räsmilärne tänqitlägän materiallar öçen urınınnan kitergä mäcbür buldı.
Çeçnädağı wazğiätne yaqtırtu matbuğatta äle dä çeterekle mäsälä bulıp qala. Quşma Ştatlarnıñ ABC telekompaniäse Andrei Babitskinıñ Şamil Basaev belän äñgämäsen kürsätkän öçen, Rusiä räsmiläre ABCğa çikläwlär belän yanadı.
Azatlıqnıñ Tönyaq Kavkazdağı xäbärçese Yuri Bagrov bertuqtawsız ezärleklänügä duçar itelä. Dağıstanda tanılğan jurnalist Magomedgazi Varisov bilgesez keşelär tarafınnan üterelde.
Xalıqara Matbuğat İnstitutı xisabı belän internetta da tanışıp bula. Anıñ adresı: www.freemedia.at
ali ğilmi