Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bäxetne aqça belän sanap bulamı?


"Bäxetne satıp alıp bulmıy" digän härkemgä mäglüm äytemgä qaramastan, bäxet töşençäsen öyränüçe ğalimnär kesädäge aqça küläme belän bäxet arasında turı bäyläneş bar dip sanıy. Härxäldä, Könbatışta şulay, di alar. Ä menä başqa urınnarda, şulq uq Rusiädä, keşelärne närsä bäxetle itä?

Könbatış cämğiäten centekläp öyrängän qayber ğalimnär bu cämğiättä här närsäne, xättä xislärne dä, dollar belän bäyäläp bula di. Misal öçen, Angliädäge Warwick universitetında iqtisad professorı Andrew Oswald bäxetle niqaxnıñ bäyäsen sanap çığarğan. "Bäxetle niqaxnıñ qimmäte yılına 100 meñ amerika dolları" di ul.

Yağni bu professor fikerençä, niqaxı bäxetsez bulğan keşene dä bäxetle itep bula, monıñ öçen yılına 100 meñ dollar kiräk. Oswald häm anıñ kollegaları aqça belän bäxet külämen bäylägän grafik tözegän. Bu grafiknı, Quşma Ştatlarğa ğına tügel, Britaniä kebek başqa alğa kitkän illärgä dä qullanıp bula, di alar. Ä menä Rusiägä kilgändä, bu teoriä eşlämäskä dä mömkin.

Bäxet mäsäläsen öyränüçe tağın ber ğalim, Washingtondağı Brookings İnstitutınnan Carol Graham Rusiäne sanamağanda, bar dönyada öylängän keşelär, öylänmägännärdän bäxetleräk, digän näticägä kilgän. Älbättä, bu - Rusiälelär ayırılışudan bäxet kiçerä digänne añlatmıy di ul:

"Älbättä, ayırılışu Rusiädä dä keşelärne bäxetsez itä, läkin bez şunı açıqladıq: Rusiä, ğömümän bäxetsezräk urın, yağni, bar dönyada niqax – iñ bäxetle ğämälneñ berse sanalsa, Rusiädä – ul qädäre ük tügel" di Washingtondağı Brookings İnstitutı belgeçe.

Xäyer, xasta wä xäyerçe bulğançı, bay wä sälämät bulunıñ yaxşıraq ikänen Rusiädä dä bik yaxşı belälär. Läkin zur aqça üze genä äle bäxetle itmi, tağın ber şart bar – bäxetle bulu öçen kürşedän bayraq bulu kiräk ikän. Keşelärneñ şuşı säyer sifatın Könyaq California Universitetında iqtisad professorı Richard Easterlin bolay añlata:

"Sineñ keremeñ artqanda başqalarnıqı da artsa, bu sineñ keremneñ däräcäsen kimetä. Yağni, sineñ teläkläreñ kübäyä, näticädä bäxet digän närsäneñ küläme üzgärmi qala", di Richard Easterlin.

Bu uñaydan ul Yewropanıñ ber iske mäzägen iskä töşerde: Britan keşese dustınıqı kebek yotr teli, Fransuz – kürşesenekennän beraz yaxşıraq villa, ä menä urıs keşese – kürşeseneñ duñgızın atırğa teli.

Rusiäneñ üzendä bu mäzäkne başqaçaraq söylilär: ber abzıy altın balıq totqan, balıq aña - telägeñne ütim, läkin ber şart belän: kürşeñdä ul närsä ike tapqır kübräk bulaçaq digäç, tege abzıy balıqqa – yarıy, ber küzemne çığar, digän.

Richard Easterlin süzlärençä, kürşeñä qızığıp yäşäw – şaqtıy universal küreneş, tik bu qağidädän dä çığarmalar bar, andıy keşelärneñ teläkläre kürşeneñ baylığına qarap artmıy, bu keşelär – bäxetle dip atala.

ali ğilmi
XS
SM
MD
LG