İskene üzgärtep qoruğa qarağanda yaña äyberne tözü ciñeleräkme? Bötendönya tatar kongressınıñ bülekçäsen, yäğni Tömän ölkäsendäge ber tarmağın buldıru teläge belän söyläşergä cıyılğannarnıñ tel töbennän şul añlaşıldı.
Bügenge köndä tatar xäräkäteneñ dilbegäsen üz qulında totqan Tömän ölkäsendä yäşäwçe tatarlarnıñ häm Seber tatarlarınıñ milli-mädäni möxtäriäte bar bit inde. Nigä kiräk yaña oyışma? Qazanda uqıtuçılar cıyınında bulğan waqıtta millätpärvar Änäs Ğaitiov häm ölkäneñ xatın-qızlar “Aq qalfaq” oyışması räise Bibinur Sabirova Tömän tatarları kongressın oyıştıru teläge belän yanıp qaytqannar.
-Millionnar kitä. Ämma, ämma läkin bezneñ üseş yuq. Xakimiät birä torğan aqçalarnı şul külämdä dä maqsatçan, milli üseşkä nindider näticä yasarlıq itep qullanu öçen, bu oyışmağa kilgän keşelär üz mänfägat''lären genä qayğırtmıyça, ägär dä ala alsa üz qulına şuşı xäräkätne alğa kiteş bulaçaq. Ägär dä bulmasa, tatarnıñ yuğala baruı küz aldıbızda. Tömän ölkäseneñ könyağında tatar xalqınıñ 55 % öç şähärdä Yalutr, Tobol häm Tämändä yäşi. Tuğan telgä öyrätü oyıştırılmıy, yuq. Awıl mäktäpläre dä sannarı kimi bara yıldan yılğa. Mäktäplärne ereländerü säyäsäte tatar telen bötenläy yuqqa çığaruğa yünälderelgän. Tügäräkläsäk, awıl mäktäplärendä 25 % bala atnasına ber säğät tuğan telne öyränä. Biyu-cırlar da “razovoy meropriätiälär” kebek baralar.Bibinur Sabirova söylägänne barlığı 9 keşe tıñlap utırdı. Aralarında milli, dini, säyäsi xäräkät wäkilläre, kürenekle biznesmennar da bar ide. Ğalimcan xäzrät- diniä idäräse räise, Klim Soltanov- Tobol däwlät pedagogiä institutınıñ tatar tele häm ädäbiätı kafedrası möğallime, Rinat Nasıyrov- “Patriotı Rossii” partiäseneñ äğzası, Älmirä İslamova- “Fanera kombinat” açıq aksionerlıq cämğıäteneñ general'' direktorı häm başqalar.
Söyläşüdä Bötendönya tatar koğressınıñ zur abruyğa iä ikänlege turında häm avtonomiä belän çağıştırğanda tarmağı oyıştırıla qalsa, statusınıñ da başqaraq buluı turında süz buldı.
-Kongressnıñ milli-mädäni möxtäriätkä qarağanda mömkinlekläre kiñräk bulaçaq. Çönki ul ictimaği- säyäsi oyışma. Avtonomiädä tel mäsäläsen kütärsäñ dä, “wı ne imeete pravo zanimatsya politikoy” dilär. Millätne saqlaw, telne saqlaw, mädäniätne saqlaw mexanizmnarın eşli almadıq. Yaña oyışma analitik nigezdä xalıqnıñ sotsial''-ekonomik xälen, telneñ, mädäniätneñ saqlanu däräcäsen, açıqlap, şul nigezdä programma tözep xakimiätkä citkerergä häm xakimiät belän bergäläp eşlärgä. -Yuq! Bez riza bulğannı kürsätäbez, ägär dä xakimiät arqılı ul eşne eşläsäk. İctimaği-säyäsi oyışma bulğaç, ul bügenge xälgä riza tügellegen kürsätergä iteş. Min şulay dip uylıym.
-Bez älegä xätle zakonnarğa tayanmadıq. Böten dokumentlarnı cıyıp, şuşı dokumentlar nigezendä, şul närsä eşlänmäde dip xökemätkä citkerergä, taläp itä belergä tieşbez.di Bibinur Sabirova. Ozaq qına fiker alışqannan soñ, xakimiät belän kileşep, alar bezneñ kiräklekne toyıp, urtaq tel tabıp, qanunnarğa tayanıp eşläsäk kenä quyılğan maqsatqa ireşergä mömkin bulır dip kileşende. Bu yaña berdämlekne moña qädär bulğan ictimaği oyışmalar tanırmı soñ? Alarnıñ yazmışı niçek bulaçaq? Söyläşü waqıtında bu soraw da kütärelde. Xakimiätkä qädär ber-berse belän törle mönäsäbätlärdä yäşägän “üzebeznekelär” belän urtaq tel tabırğa kiräk di “Patriotı Rossii” äğzası Rinat Nasıyrov.
-Kongressnı bez cıymaqçı bulabız bötenebez bergä eşlär öçen.
