Accessibility links

Кайнар хәбәр

BMO yaña keşe xoquqları şurasına äğzälär saylana


Bügen BMO Ğömüm Mäclese dönyada keşe xoquqları torışın küzätep baraçaq yaña şurağa äğzalär saylıy. Bu yaña idarä, xoquq bozuçı Kuba, Sudan häm Zimbabve kebek illär belän eş itü öçen kisken täñqitlängän keşe xoquqları komissiäse urınına 15 mart könne tözelgän ide. Ul könne BMO Ğömüm Mäclesendä AQŞ ğına qarşı tawış birde. Waşington üzeneñ bu qarşılığın – idäräneñ keşe xoquqların bozğan illärdä qarata kiräk däräcädä qırıs bulmawı belän añlattı. Şulay da AQŞ şura eşen küzep barırğa häm kiräk qädär yärdäm itergä süz birde. Bügen keşe xoquqları şurasına 3 yılğa 47 il saylana.

Yaña tözelgän şura BMO general sekretare Kofi Annan ütkärgän reformalarnıñ uñışı dip bäyälänä. Keşe xoquqları şurası ideası inde 2005nçe yılnıñ sintäberendä ük çıqqan ide.

Soñğı yıllarda BMO rişwätçelek cäncalları, citäkçelektäge nizaqlar häm censi ezärlekläw imeş-mimeşlärenä batqan ide. Şularğa bäyle citäkçelekkä reformalar ütkärü basımı da arta bardı.

Äğza illär belän 5 ayğa suzılğan kiñäşläşülärdän soñ BMO Ğömüm Mäcleseneñ prezidentı Jan Elliasson, şura ölgesen tözep täqdim itte. Anıñ süzlärenä qarağanda, şura kamil bulmasa da, anda iskesendä, yağni keşe xoquqlar komissiäsendä citeşep betmägän yaqlar qaralğan.

8 may könne jurnalistlar aldında, Eliasson, Quşma Ştatlarnıñ täñqitenä qaramastan, yaña oyışma näticäle eşliäçäk, dip belderde:

"Şurağa saylanaçaq här il keşe xoquqları torışı turında xisabın täqdim itergä tieş. Bu qızıq. Annarı, ikençedän, şurağa äğza bulırğa telägän här il wäğdälär birep maqsatlar quydı."

Şurada BMOğa kergän här il äğza bula ala. Bez söylägän arada New Yorkta saylaw bara. Äğza bulır öçen tege yäki bu ilneñ küpçelek tawış aluı şart, bügenge köndä – 96 tawış kiräk. Urınnar aldan kileşengänçä, 5 region, Afrika, Aziä, Könçığış Yevropa, Könbatış Yevropa, başqa illär häm Latin Amerikasına bülenäçäk.

47 urınğa 65 il däğwa itä. İñ qırıs köndäşlek Könçığış Yevropa töbägendä, anda 6 urınğa 13 il däğwä itä. Könçığış Yevropadan keşe xoquqları oyışmasına Albaniä, Ärmänstan, Azärbaycan, Çexiä, Görcistan, Macarstan, Latviä, Litva, Polşa, Romaniä, Rusiä, Sloveniä häm Ukraina kerergä teli. Aziädä 13 urınğa 18 il däğwa itä, alar arasında Qıtay, İran, Ğiraq häm Qırğızstan bar.

Yaña şuranıñ töp maqsatı – keşe xoquqların bozuçılarnı faş itü häm illärgä xoquq qanunnarın kamilläşterü. BMOnıñ yuğarı keşe xoquqları komissionerı idaräse citäkçese urınbasarı Craig Moxiber, 3 yıl däwamında äğzä illärneñ keşe xoquqları torışı küzäteläçäk, dip belderde:

"Bu süzdä genä qalmıy, yaña keşe xoquqları şurasına kergän illär näq şul mäsälädä äğzalıqtan qolaq qağa ala."

Älege şart elekke keşe xoquqları komissiäsendä yuq ide. Şulay da Amerika Quşma Ştatları bu şartnı tieş däräcädä qırıs tügel, dip sanıy. Çönki Waşington fikerençä, äğzalıqtan mäxrüm iter öçen, xäzer bilgelängänçä, Ğömüm Mäclesneñ 3tän ike öleşeneñ genä tügel, ä küpçelekneñ tawış birüe zarur.

Yaña şuranıñ baş fatirı Genevada bulaçaq. Äğzälär yılına kimendä 3 tapqır barlığı 10 atna waqıtqa cıyılaçaq. Elekke komissiä yılına ber 6 atnağa cıyıla ide. Şulay uq, ägär dä äğzälärneñ 3tän ber öleşe, yağni 16 il riza bulsa, här äğza-däwlätneñ çirattantış cıyın uzdıru mömkinlege bar. Yaña keşe xoquqları şurasııñ berençe utırışı 19nçı yündä bulaçaq.

alsu qormaş
XS
SM
MD
LG