Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkiädän atnalıq küzätü


Törkiäneñ kön tärtibendä bu atnada här berse ber ük däräcädä ähmmiätkä iä temalar mende: eçke säyäsi krizis, tışqı säyäsi/xärbi krizis, ekonomik krizis kebek kategoriälärgä ayırırğa mömkin. Tabiği, bolarğa krizis isemen birmäskä dä mömkin.

Uzğan atnada ber şäxes Danıştay dip atalğan Yuğarı Mäxkämäneñ xakimnärenä aftomottan atıp beren ütergän, dürtesen cäräxätlägän ide. Şuşı 2-nçe bülek xakimnarı isä küptän tügel genä, räsmi dairälärdä, yäğni mäktäplär kebek urınnarda xatın-qızlarnıñ başyawlığı belän yörülären tıyğan kürsätmälärne rastlağan ide. Qısqası soñğı waqıtlarda xökümätneñ islamça täğlimätlärenä, aktiflıqlarına rizasızlıq üsä başladı. Inde xakimnarğa oyıştırılğan attentat häm ber xakimneñ cinaza yolası Ankarada xökümätne bitärläw, protest belderü kampaniäsenä äwrelde. “Cinaytçe xökümät” digän şiğarlar kütäreldä, cinaza yolasına kilgän 4-5 ministr xalıqnıñ qulınnan köçkä qotqarıla aldı. Premier şunnan soñ laisizm, dinne däwlät eşlärennän ayıru, här ber törkemgä ber ük däräcädä yıraqlıqta buluwı turında söyli başladı. Läkin bu ğına xalıqnıñ küpçelegendäge rizasızlıqnı beterügä citmäs.

Köntärtibenä mengän ikençe mäsälä isä ekonomik tormıştağı negatif täräqqiätlär ide. İrekle bazarda inflatsiäneñ üsüwe belän barlıqqa kilgän bilgesezlek bu atnada da däwam itte. İstanbul birjasında aksiälär 3-nçe maydağı 44 meñ bal däräcäsendän 24-nçe mayda 36 meñ balğa töşte. Şulay uq Amerikan dollarınıñ bäyäse 1 lira 32 tiyennän 1 lira 54 tiyengä kütärelde. Euronıñ bäyäse isä 2 lira çamasına yaqınnaştı. Bu inde törek aqçasınıñ bäyäseneñ töşewe digän süz. Farazlarğa kürä, devaluatsiä 20 % tiräse. Bu arada çit il invostorları Törek bazarlarına salğan 8-9 milliard dollarnı alıp kittelär. Brezilya belän AQŞ ta birjalardağı töşeş tä tiskäre yoğıntı yasadı. Bu arada bankalar hb. tözeleşlär yaña şartlarğa kürä üz bäyälären bilgelilär. Xosusi başlangıç häm urta mäktäplär bäyälären 5 belän 11 protsent arası üsterdelär. İñ yuğarı uqu bäyäse şulay itep 15 meñ lirağa, yäğni 10 meñ dollarğa ireşte.

Bu atna başında Ägäy Diñgezendä ber Törek belän ber Grek xärbi oçqıçı bäreleştelär, grek pilot ülde, törek pilot qotıldı. Şuşı vaqiğä ike il arasında krizis qabındıra yazdı. İnde här ike il dä hava çiklären bilgeläw mäsäläsendä kileşä almıylar. Şul säbäple dä bereneñ xärbi oçqıçı şuşı bäxesle rayonğa yaqınnaşsa, şunduq ikençese anıñ yanında oçıp, tegeneñ oçuwın qomaçawlıy. İke il arasında çişelmägän baytaq problemalarnıñ beren dä menä bu täşkil itä. Yarar ike yaqlı söyläşülär arqılı bu insident citdi krizisqa äwrelde.

24 May säğat 3,5 tiräsendä İstanbulnı maydanında çit illärdän kilgän towarlar saqlanğan 18 meñ qwadrat metr zurlıqtağı depoda zur yanğın çıqtı. Niçä milliard yaki trilion zian buluwı älegä bilgelenä almadı. PKK bez bomba quydıq digän däğwä kütärsä dä, bu täsdiqlänmäde.

Bu atnada Törkiädä internet aşa Tuqay radiosı tapşıruların başlap cibärde. Programa “Äfirdä Tuqay Yäşläre Studiäse. Mikrofon altında Ruşaniyä Altay” dip başlana. Törkiädän häm Tatarstannan xäbärlär tapşırıla. Uñışlar telibez..

“Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi” jurnalınıñ May sanında Ramile Yarullinanıñ ‘Tuqaynıñ şiğeriät dönyasında yaratu” digän mäqaläse dönya kürde.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG