2002nçe yılnıñ 28nçe yünendä Rusiä İminlek Şurasınıñ elekke sekretare İvan Rıbkin prezident Vladimir Putinğa açıq xat yulladı. Anda ul Çeçnäneñ ul çaqtağı prezidentı häm ğısyançılar yulbaşçısı Aslan Masxadov belän söyläşülär ütkärergä täqdim itkän ide. Ägär dä Putin söyläşüdän baş tartsa – Rusiä öçen näticäse ayanıç bulaçağı turında yazğan ide. 3 yıl uzğaç Rıbkin Putinğa "tınıçlıq söyläşüläre başlarğa yäki urınınnan kitergä" digän qatği taläp quydı. Häm menä uzğan atnada radiobız xäbärçese belän bulğan äñgämädä, Rıbkin, üz farazlarınıñ tormışqa aşuı turında äytkän. Çeçnädä ğısyançılıq tağın da qurqınıçraq bula bara, Rusiäneñ üzendä säyäsi häm iqtisadi irekleklär qısıla, Könyaq Kavkazda, kürşe Azärbaycan belän Gruziäne çitkä etärgän säyäsät alıp barıla.
Rıbkin Rusiäne üz sälämätlegen qayğırtmağan awıru keşe belän çağıştıra. Tönyaq Kavkazda çirneñ taraluına iğtibar birmägän Rusiä tulısınça ağulana bara, di ul. Djoxar Dudayev, Aslan Masxadov häm Axmäd Zakayev kebek Çeçnä xalqınıñ cawaplı häm abruylı yulbaşçıları belän söyläşülär östälenä utırmıyça, Rusiä, töbäktäge wazğiätkä tağın da kübräk kierenkelek östäp üze xata eşläde, dip sanıy Rıbkin.
Rusiäneñ könyağında tuıp anda 30 yäşenä qadär yäşägän İvan Rıbkin Tönyaq Kavkaz xalıqlarınıñ Stalin tarafınnan watannarınnan quılğanın ber qayçan da onıtmayaçaqların üze yaxşı belä. 90nçı yıllar başında millätlärneñ üzañı üsä başlağan çorda Rusiä alarğa üz ata-babalarınıñ ğöref-ğädätläre nigezendä yäşärgä irek birmiçä, saylawlar ütkärergä röxsät itmiçä, alarnıñ iregen çikli başladı. April ayında Dağıstanda uram cıyınında qatnuşuçılarğa ut açıp, häm tağın qayber başqa şundıy ğämälläre belän Mäskäw Kavkaz millätlären üzennän bizderde, di İvan Rıbkin.
Xalıqara oyışmalarnıñ Çeçnä suğışına qarata fikerlären üzgärtep torularına da Rıbkin bik şiklänep qarıy. Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması häm Yevropa Şurası wäkilläreneñ Groznyğa yaqınlaşqan sayın fikerläre üzgärüe borçılu tudıra, di Rıbkin. Strasburgtan Mäskäwgä oçqanda alar ber törle uylıy, Mäskäwdän Groznyğa yul totqanda fikerläre üzgärä, Groznyğa barıp citkäç alar başqa törle äyber äytälär. Monda närsäder şikländerä, di Rıbkin.
Mäskäw yaqlı Çeçen yulbaşçılar turında söylägändä Rıbkin tağın da qatıraq süzlär qullana. 2005nçe yılda Azatlıqqa birgän äñgämäsendä ul Çeçen premyer-ministrı Ramzan Kadırovnı "nadan ber mañqa malay" dip atağan ide. Yün ayında Maxaçqala İnstitutında iqtisadi fännär kandidatı digän fänni däräcä alğan Kadırov turında, Rıbkin, "Nişlärgä qala inde, Çeçnädäge ike suğış böten ber buınğa, şul sanda Ramzan Kadırovqa da yaxşı belem alırğa irek birmäde, " digän ide.
Mömkinlek bulsa – üze nizaqqa nindi çişeleş täqdim iter ide, digän sorawğa İvan Rıbkin täfsille planı turında söyläp cawap birde. Anıñça Mäskäw ike möhim adım yasarğa tieş.
Berençese – Çeçnädä ber ni dä bulmağanı kebek qılanışlarnı tuqtatırğa häm çeçen ğısyançıları belän söyläşülär uzdırırğa.
İkençese – Tönyaq Kavkazğa mömkin qadär bäysezlek häm iqtisadi ireklek birergä, iqtisadi bölgenlektän çığır öçen keçe eşquarlıq häm xosusi aqçalar kerüenä yulnı açırğa.
Alsu Qormaş
Rıbkin Rusiäne üz sälämätlegen qayğırtmağan awıru keşe belän çağıştıra. Tönyaq Kavkazda çirneñ taraluına iğtibar birmägän Rusiä tulısınça ağulana bara, di ul. Djoxar Dudayev, Aslan Masxadov häm Axmäd Zakayev kebek Çeçnä xalqınıñ cawaplı häm abruylı yulbaşçıları belän söyläşülär östälenä utırmıyça, Rusiä, töbäktäge wazğiätkä tağın da kübräk kierenkelek östäp üze xata eşläde, dip sanıy Rıbkin.
Rusiäneñ könyağında tuıp anda 30 yäşenä qadär yäşägän İvan Rıbkin Tönyaq Kavkaz xalıqlarınıñ Stalin tarafınnan watannarınnan quılğanın ber qayçan da onıtmayaçaqların üze yaxşı belä. 90nçı yıllar başında millätlärneñ üzañı üsä başlağan çorda Rusiä alarğa üz ata-babalarınıñ ğöref-ğädätläre nigezendä yäşärgä irek birmiçä, saylawlar ütkärergä röxsät itmiçä, alarnıñ iregen çikli başladı. April ayında Dağıstanda uram cıyınında qatnuşuçılarğa ut açıp, häm tağın qayber başqa şundıy ğämälläre belän Mäskäw Kavkaz millätlären üzennän bizderde, di İvan Rıbkin.
Xalıqara oyışmalarnıñ Çeçnä suğışına qarata fikerlären üzgärtep torularına da Rıbkin bik şiklänep qarıy. Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması häm Yevropa Şurası wäkilläreneñ Groznyğa yaqınlaşqan sayın fikerläre üzgärüe borçılu tudıra, di Rıbkin. Strasburgtan Mäskäwgä oçqanda alar ber törle uylıy, Mäskäwdän Groznyğa yul totqanda fikerläre üzgärä, Groznyğa barıp citkäç alar başqa törle äyber äytälär. Monda närsäder şikländerä, di Rıbkin.
Mäskäw yaqlı Çeçen yulbaşçılar turında söylägändä Rıbkin tağın da qatıraq süzlär qullana. 2005nçe yılda Azatlıqqa birgän äñgämäsendä ul Çeçen premyer-ministrı Ramzan Kadırovnı "nadan ber mañqa malay" dip atağan ide. Yün ayında Maxaçqala İnstitutında iqtisadi fännär kandidatı digän fänni däräcä alğan Kadırov turında, Rıbkin, "Nişlärgä qala inde, Çeçnädäge ike suğış böten ber buınğa, şul sanda Ramzan Kadırovqa da yaxşı belem alırğa irek birmäde, " digän ide.
Mömkinlek bulsa – üze nizaqqa nindi çişeleş täqdim iter ide, digän sorawğa İvan Rıbkin täfsille planı turında söyläp cawap birde. Anıñça Mäskäw ike möhim adım yasarğa tieş.
Berençese – Çeçnädä ber ni dä bulmağanı kebek qılanışlarnı tuqtatırğa häm çeçen ğısyançıları belän söyläşülär uzdırırğa.
İkençese – Tönyaq Kavkazğa mömkin qadär bäysezlek häm iqtisadi ireklek birergä, iqtisadi bölgenlektän çığır öçen keçe eşquarlıq häm xosusi aqçalar kerüenä yulnı açırğa.
Alsu Qormaş