Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yazuçı Rabit Batulla belän äñgämä


Tatarstan respublikasınıñ iñ zur däwlät büläge Rabit Batullağa “Söyembikä ” isemle tarixi roman-qissa, “Qıldan neçkä qılıçtan ütken” häm “Yaralı büre” äsärläre öçen birelä.

Rabit Batulla Tatarstannıñ Zäy rayonınıñ Şıqbay awılında tuıp “Bezneñ rayonnarnıñ arxivları Ufada. Şäcärämne Ufağa barıp arxivqa qulım tigäne yuq äle.”di ul.

Mäskäwdä belem alıp, bik küp yıllar Qazanda yäşägän yazuçı , Tatarstan Yazuçılar Berlegeneñ Ğayaz İsxaqi isemendäge premiä lawreatı, rejisser, dramaturg, pedagog, dokumentlarğa nigezlänep tarixi qissalar icat itkän ädip.

Teatr söyüçelärgä , ğomumän Batulla iseme yaxşı tanış. 1988 yılda basılıp çıqqan “Kiçer mine, änkäy” digän äsäre bügenge köndä dä säxnädän töşmi.

Batullanıñ icatı küpqırlı: äkiätlär dä yaza ul, povest''lär dä yaza, rejisser bularaq teatrda spektakl''lär dä quya. Akterlar yortında ädäbiät- sänğät kiçäläre dä uzdıra, miniatyuralar icat itä, publitsistik mäqälälär yaza. Anıñ tarafınnan ozaq waqıt qına TYG kanalınnan “Batulla däresläre” digän televizion tapşırular alıp barıldı.

Ämma bezneñ bügenge Rabit abıy Batulla belän söyläşü Tatarstannıñ däwlät premiäse Ğ Tuqay bülägenä layıq bulğan anıñ äsärläre turında. Anıñ äsärläreneñ töp teması- tatar milläteneñ tarixi yazmışı. Xäzer sezgä xörmätle radio tıñlawçılar anıñ belän äñgämä täqdim itäbez.

“Söyembikä qissası Söyembikäneñ tumışınnan alıp häläk bulğanına qädär aralıqnı küzdä tota. Tarixi- ädäbi äsär. “Qıldan neçkä , qılıçtan ütken” - ul Tuqaynıñ ülär aldınnan soñğı ber atnası. Anda anıñ böten tormışı aldan sızılıp ütä. “Yaralı büre” Käbir Bäker digän Tuqaynıñ iñ yaqın duslarınıñ berse bulğan. Ul üze yazuçı da, jurnalist ta avantyurist ta. Ul üzeneñ xolqı belän, bik macara päräst keşe bulğan. Bu äsär şuşı Käbir Bäkerneñ tuğanınnan alıp ülgänenä qädär. Menä şuşı öç äsär.

Min Allahı täğälä tarafınnan, xolqım tarafınnan, näsel tarafınnan miña birelgän vazıyfamnı ğına ütim”.

Bıyıl Rabit Batulla Tuqaynıñ 120 yıllığına bağışlanğan “Tuqay uquları”nda qatnaşqan ide. Bügenge köndä yazuçılar , rässamnar tarafınnan Tuqaynıñ tormışın niçek surätläw turında küp kenä bäxäslär dä bulıp tora. Rabit Batullanıñ “ Qıldan neçkä , qılıçtan ütken” dip isemlängän kitabında 1996 yılda, yomğaqlaw süzendä avtor Tuqay turında bolay dip yazğan : “Tuqay - ul ğasırlar moğcizası”, Tuqay- ul upkınğa bara torğan tatar xalqın kükrägenä alıp, üze izelsä dä , milläten qotqarğan şäxes.

Tuqay- ul quätle şovinistik elektr köçäneşenä totaştırılğan tatar xalqın, saqlawıç- ütkärgeç sıyfatında , üze yanıp- ğäriplänep, qotqarğan şäxes ..

Ğomümän, Tuqay çorı belän çağıştırmaça:, bügenge tormış turında yazuçı ni uylıy ikän ?Äñgämäbezne däwam itäbez Audio

“Tuqay fäqir bulmağan , yarlı bulmağan. Ul, bälki, baylıq cıyarğa telämägänder, .üzeneñ az ğömerle buluın belgänder , çönki ul awıru keşe bulğan Şuña kürä ul baylıq cıyarğa da telämägänder . aqçasın da saqlap totmağandır . Şuña kürä ul şul. Bolğar qunaqxanäsendä yäşäp beterergä küz totqandır.

Bezdäge bügenge tormış qunaqxanälärdä yäşärlekme soñ, Tuqay çorı belän çağıştırıp qarağanda.?

- Kemgä niçek. Qayberäwlär äbätkä Känär utrawlarına barıp qayta.

- Şundıy keşelär bar mikän ?

Bar

Şimbä- yäkşämbe könnärendä Känär utrawına maxsus oçqıç yallap, ğailäse belän 5 yoldızlı, şul möxtäsän, bay qunaqxanälärdä bulıp qaytuçılar bar Atna sayın.

Dimäk, Tuqay da bay bulğan.

- Baymı, tügelme , belmim, läkin ul fäqir bulmağan.

Tuqaynıñ şiğereneñ yulına 50 tien tülägännär. Başqa şağirlärgä 10 tien tülägännär. Tuqay 500 sum aqça qaldırğan şäkertlär faydasına. .Ul waqıtta 15 sumğa cigüle at alıp bulğan.”

Radiotıñlawçılarğa nindi kiñäşegez bar ?

Min xalıqqa ber genä äyber telim. Xalıq üze möstäkıyl'' däwlättä yäşäsen ide. Üze eşläp çığarğan malnıñ 80: protsentın üzenä qaldırıp, 20 protsentın başqalarğa birsä dä bik äybät bulır ide. Min şunı telim. Başqa regionnar kebek, üz malıbızğa üzebez xuca bulsaq ide. Şul waqıtta sänğät tä üsär, sportta üsär, toraq yortlar da bulır ide .Anıñ öçen köräşergä kiräk: yoqlap yatmasqa, araqı eçmäskä, fiker tuplarğa , aqıllı bulırğa kiräk. Deputatlarnı saylağanda kiräkle keşene saylarğa kiräk. Xalıq üz malına üze xuca bulırğa tieş.

Bügenge televideniedä qızıqlı ğına äyberlär bar .

Bügenge ğalimnärneñ açışları Qorъändä närsä yazılğan şunı raslap bara .

Aldağı plannarığız?

-15 tomlıqnı çığaru . Berençe tomı çıqtı Ber yılda 1томы çıqtı. Qalğannarı belän şöğellänäm. Tarixi - ädäbi äsärlär, drama äsärlär, mäqälälär. Qulyazmalardan komp''yuterğa küçerep yazası bar.

Nindi grafikada çığaçaq bu tomnar?

Kirillitsada yazam. Çönki bügenge latinnı qabul itä almıym . Latin alfavitınıñ 90 protsentı başqa törki xalıqlarnıñ alfavitı belän ber bulırğa tieş. Menä ğäräp xärefläre belän yazdıq, barıbız da uqıdıq , şulay uq latin grafikası da ber bulırğa tieş. Şul waqıtında ğına bez ber -berebezne uqıy alaçaqbız.

Rabit Batulla turında anıñ yaqtaşı, zamandaşı ädäbiät ğalime,filologiä fännäre doktorı, professor Xatip Miñnegulov bolay dide.

“ Batulla ul bik ğäcäyep küpqırlı şäxes. Ul akter, rejisser, pedagog keşe. Teatr uçilişçesında eşläde, mädäniät akademiäsendä. Ul bik äybät balalar yazuçısı. Batulla bik äybät dramaturg. Anıñ drama äsärlären bar xalıq yaratıp qarıy. Yaxşı äñgämäçe, ul tarixnı da yaxşı belä. Publitsistik mäqäläläre matbuğatta basılıp tora. Ul tatar canlı keşe.

Üzeneñ tuğan yağında elemtäne bik tığız tota.

Batulla ul- bezneñ ädäbiätıbızda, mädäni tormışıbızda, ruxi tormışıbızda qabatlanmas ber şäxes ”dide ul.

Azatlıq radiosında qunaqta bulğan Şvetsiä grajdaninı Türkär Souqqan : Min Stokkol''m şähärendä yäşim. Min anıñ belän 1992 yılda tanıştım.Ul Finlyandiädä tatar tarixı häm tatar tele leksiäläre uqıy ide. Min aña bik räxmätlemen, çönki , Tatarstan ilen miña ul açtı,- dip äytä alam.. 1993 yılda,Tatarstanda “Watan” oyışması aşa ekspeditsiälärdä min Şvetsiä radiosı xezmätkäre bularaq qatnaştım. Bu ekspeditsiäne Batulla ber xanım belän citäkläde. Bez anıñ belän bik nıq duslaştıq. İke atna buyı barğan ul ekspeditsiä waqıtında ul bezne bik küp sänğät keşeläre belän tanıştırdı. Ğomumän, mondağı tatar dönyasın ul miña açtı. Anıñ bu büläkne aluına min bik şatlandım. Häm min aña şıltıratıp anı qotladım,-. dide ul.

Sez Ğ.Tuqay büläge iäse , cämäğät eşleklese, yazuçı akter , rejisser, :, dramaturg, pedagog, mäğrifätçe, ensiklopedik belemle, dokumentlarğa nigezlänep tarixi qissalar icat itkän yazuçı, ädip- Rabit Batulla belän äñgämä tıñladığız.

Mälikä Basıyr

XS
SM
MD
LG