16 avgustta ber qızıqlı, istälekle waqiğağa 10 yıl tuldı. Süz 1996 yılda Taliban xäräkäte äsirlegennän Tatarstan oçuçılarınıñ qaçuı turında bara. 7 keşe oçqıçları belän ber yıldan artıq Äfğanstanda äsirlektä yattı. Äfğanstannan äsirlektän qaçqan 7 keşe Tatarstannıñ Aerostan aviakompaniäse oçuçıları ide. İl-76 oçqıçında alar qoral taşıy torğan bulğannar. Alarnı 1995 yılnıñ 3 avgustında Äfğanstan kügendä oçıp barğanda, oçqıçları belän cirgä töşärgä taläp itep, äsirlekkä alalar. Şunnan Aerostan oçuçıları ber yıldan artıq Qandahar şähärendä yäşilär. Qoral taşığan öçen aldan alarnı ülem cäzasına da xökem itärgä telilär. Läkin Tatarstan wäkilläre alıp barğan söyläşülär näticäsendä, Tatarstan oçuçıları isän qala. Äytergä kiräk, Rusiädä çittä bälägä tarğan watandaşlarına yärdäm itärgä bik aşıqmıylar. Aerostan wäkilläre kebek başqa illärdä totqarlanğan oçuçılar yış qına yıllar buyı äsirlektän qayta almıy integä. Bu oçraqta totqınnarğa respublika citäkçelegenä räxmät äytergä kiräk, dip sanıy Qandahar totqınnarın azat itüdän zur rol’ uynağan Tatarstan prezidentınıñ tışqı elemtälär departamentı citäkçese Timur Akulov.
Oktäber ayına qädär federal’ xakimiätlär oçuçılarnı azat itü eşenä iğtibar belän qaradılar. Läkin noyäberdän başlap alar älege problema belän qızıqsınmıy başladı. Monda tatarstan respublika prezidentı Mintimer Şäymievqa zur räxmät äytergä kiräk. Ul mine çaqırıp aldı da, yegetlärne azat itmiçä Qandaharğa yöriäçäkbez, dide. Şunnan soñ, ber yıl eçendä Tatarstan delegatsiäse 26 märtäbä Äfğanstanğa barıp, söyläşülär alıp bardı, oçuçılar belän oçraştı. Minemçä, Tatarstan prezidentı tırışlığı belän genä älege totqınnar alarnı kötkän yazmışqa duçar bulmadı.Alda äytelgänçä, söyläşülär bik ozaq häm awır bara. Läkin totqınnarnı irtäräk tä azat itü mömkinlege bula. Timur Akulov istälekläre belän urtaqlaşunı däwam itä.
Oçuçılarnı inde dekaberdä ük azat itärgä mömkinçelek bar ide. Dekaber başında Qandaharğa barıp söyläşülär alıp barğanda, taliplarnıñ citäkçese mulla Omarnıñ wäkile totqınnarnı dekaber azağında cibärergä qarar barlığı turında äytte. Min bu xaqta Rusiäneñ tışqı eşlär ministrlığına da qaytıp äyttem. Läkin älege mäğlümätne Rusiäneñ ul waqıttağı tışqı eşlär ministrı Andrey Kozırev jurnalistlar arasında taratıp, min 24 dekaberdä bezneñ oçuçılarnı barıp üzem alıp qaytam, dide. Şuña kürä, 24 dä 7 totqınnı alıp qaytıp kitärgä dip Äfğanstanğa kilgäç, min Qandahar provinsiäseneñ gubernatorı belän oçraştım. Ul bezneñ belän bik säyer genä söyläşte. Aralaşa torğaç, şul açıqlandı, taliplar Andrey Kozırevnı kötkännär ikän. Bez anı monda qarşı alırğa äzer, kire qayt ta äyt, ministrı üze kilmiçä, bez totqınnarnı azat itmäyäçäkbez Şuşı oçraqtan soñ, tağın bik küp söyläşülär, aralaşular başlana. Axır çiktä, söyläşülär bernindi dä näticälär birmägäç, äsirlektän qaçu plannarı qorıla başlıy. Aldan totqınnar cir yulınnan kitep qararğa teli. Läkin älege ısulnı tormışqa aşırmaslıq qıyınlıqlar bulu säbäple, kire qağıla. Şunnan soñ, oçqıçqa utırıp kitep qaraw mömkinlegen qarıy başlıylar. Söyläşülär alıp baruçılar totqındağı oçuçılar üzläreneñ oçqıçların tikşerep, anıñ texnik xaläten qararğa mömkinlek ala. Şul uq waqıtta Ğäräp Ämirlekläre belän oçqıçqa hawa yulın açu turında da söyläşenelä. Häm menä nihayät, ber yıl oçmağan, xätta qaralmağan oçqıçta 7 tatarstan oçuçısı hawağa kütärelep Ğäräp Ämirlekläreneñ Şarj şähäre hawa alanına kilep töşä. Annan Aerostan oçuçıların Qazanğa alıp qaytalar.
Monda alarnı bik zurlap qarşı alalar. 10 yıl elek şuşı waqiğağa bağışlanğan matbuğat bitlärendä, 7 tatarstanlı tanılğan yaqtaşları, II bötendönya suğışı qaharmanı Mixail Devyataev batırlığın qabatladı, dip yazılğan ide. Oçuçılarğa xätta Rusiäneñ xökümät büläkläre dä tapşırıldı. Läkin 10 yıldan soñ inde älege waqiğanı ällä ni iskä aluçı bulmadı.
Gölnaz İlgizär
