Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yewropa möselmannarı: integratsiä belän xällär qayda niçek tora


Dönya buylap terror qurqınıçınıñ artuı häm anıñ artında xäzer nigezdä radikal'' islamçılarnıñ toruı Könbatışta möselmannarğa qarata mönäsäbätne kisken üzgärtte. Moña üz öleşen berniçä britan möselmanın London oçqıçların şartlatırğa cıyınuda ğäyepläw dä kertte. Washingtonda urnaşqan Pew tikşerenü üzäge, Yewropada yäşäwçe möselmannarnıñ Könbatış cämğiätenä ni öçen şulay awır quşıluın, alar arasında radikal'' qaraşlarnıñ şulay kiñ cäyelüen tikşergän.

Bezneñ Pew tikşerenü üzägendäge ölkän möxärrir Jodie Allen belän söyläşüebezdän ber qızıqlı närsä açıqlandı - tikşerenü şunı kürsätä, möselmannarnı Könbatış cämğiatlärenä integratsiäläw ölkäsendä Fransiä bar başqa illärgä qarağanda da kübräk täcribä tuplağan. Andağı möselmannar üzlären fransuz itep tanuğa taba küpkä ciñelräk bara ikän.

Fransiädä bügenge köndä 5 millionlap möselman yäşi, bu andağı bar xalıqnıñ yaqınça 8 protsentı digän süz. Şuña da ildäge xakimiat möselmannar belän eş itügä kübräk künekkän, ä menä islam dinendägelär azraq bulğan Britaniä häm Daniädä räsmilärneñ andıy tığız aralaşu täcribäse yuq, dielä tikşerenüdä.

Kärim, alay bulğaç, uzğan yıl azağında Fransiäneñ ere şähärlären teträtkän uram çualışların niçek añlarğa soñ? Mäğlümat çaraları alar bit möselman yäşläre tarafınnan oyıştırlıdı, dip xäbär itep torğan ide.

Pew üzäge tikşerenüe şunı açıqlağan - Fransiädäge çualışlar nigezendä dini tügel, ä bötenläy başqa, sotsial'' problemalar yatqan bulğan. Ä inde mäğlümat çaraları häm xätta qayber küzätüçelär şuşı qatlawlı wäzğiatne bik ğadi genä añlatu yulına kerep kitkän. Jodie Allen söyli:

"Bez bıltır Fransiädäge çualışlarğa küz salğaç, alarnıñ dingä qarağanda kübräk qatlawlı iqtisadi şartlar säbäple buluın açıqladıq. Fransiädäge möselman yäşlären, başqa dindägelärne yuq itü telägenä qarağanda, yuğarı däräcäle eşsezlek kübräk borçıy", di Joddie Allen.

Alay ğına da tügel, Fransiädäge yäş möselmannar, başqa illärdäge dindäşlärennän ayırmalı bularaq, nigezdä fransuz ğädätlären qabul itärgä riza tora ikän:

"Här 10 möselmannıñ 8-e Fransiädäge ğädätlärne qabul itärgä teläwen belderä. Bu, misal öçen İspaniä belän çağıştırğanda, assimilätsiäne qabul itüneñ bik yuğarı däräcäse. Gärçä, İspaniädä dä, Fransiädä kebek ük, möselmannarnıñ zur öleşe çığışı belän tönyaq Afrikadan. Ämma ispan ğädätlären qabul itärgä İspaniädäge möselmannarnıñ barı tik 53 protsentı ğına äzer. Britaniädä bu kürsätkeç 41, Germaniädä yaqınça 30 protsent. Şulay itep sez Fransiädä möselmannarnıñ üzlären öydä sıman toyuın kübräk küräsez", di Yewropa möselmannarı xälen tikşergän Joddie Allen.

Mondıy ayırmanıñ säbäpläre nidä yata soñ? Tikşerü monı açıqlıy alğanmı?

Öleşçä bu möselmannarnıñ, yä inde alar ata-babalarınıñ xäzer ğömer kiçergän illärenä dönyanıñ törle poçmaqlarınnan kilüe belän añlatıla. Fransiägä, misal öçen, alar nigezdä Afrikanıñ tönyağınnan kilä, Britaniägä - könyaq Aziädän, Germaniägä - Törkiädän. Soñğı parnı iskä almağanda, biredä Britaniä häm Fransiäneñ elekke koloniäläre belän bäyläneşe kürenä. Paris üz kolonial'' säyäsäten fransuz telen häm mädäniäten cäyelderügä nigezlägän bulsa, britannar üz mädäniäten bik taqmağan, cirle xalıqlarğa üseş mömkinlegen birgän, şuña da xäzer alarnıñ wäkilläre Britaniägä kilep urnaşqaç ta üzlären ayırımlanğan xäldä tota, dielä Washingtondağı Pew üzäge tikşerenüendä.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG