Accessibility links

Tatar büleklärenä uqırğa kilüçelär kimi


Tögäl ber atnadan Rusiädä, şul isäptän Başqortstanda da yaña uqu yılı başlana. Bıyıl ul üzeneñ qayber yañalıqları belän kilä. Elegräk tä xäbär itelüençä, Başqortstan Mäğärif ministrlığı bu uqu yılınnan barlıq mäktäplärdä dä hämmä millät balalarına başqort telen öyrätä başlaw turında färman qabul itte. Bu eş mäcbüri häm anı 1 nçe sıynıftan alıp 11 nçe sıynıfqaça balalar atnasına ike säğät öyränergä tieş bulaçaq. Başqortstan citäkçelege fatıyxası belän eşlänüçe älege başlanğıçqa, äle uqu yılı başlanmastan uq, respublika cämäğätçelege üzeneñ rizasızlığın belderä başladı. Qayber milli oyışmalar, şul isäptän, tatar, çuaş, mari, urıs milli oyışmaları wäkilläre bu mäsälägä qağılışlı berlektäge cıyınnarın da ütkärde, piketlar da oyıştırdı, törle däräcä citäkçelärgä möräcäğätlär dä yulladı.

Başqortstannıñ berläşkän oppozitsiäsenä kerüçe oyışmalar häm partiälär wäkilläre şuşı uqu yılı başlanğan könne, 1 sentäberdä tağın da ber piket oyıştıru öçen, Ufa şähäre xakimiäte isemenä ğariza yazğan. Oppozitsiä köçläre kileşterü şurası räise, Başqortstan Tatar milli-mädäni moxtariäte citäkçese Ramil Bignov äytüençä, bu piket respublika citäkçelärenä tağın ber kisätü bularaq oyıştırıla. “Başqort telen barlıq millät balalarına da köçläp uqıtu zur xata, - di Ramil Bignov. – Bu başlanğıç respublikada töp millät sanalğan başqort xalqına xörmätne arttıru urınına, kiresençä, aña näfrätne genä köçäytäçäk”.

Başqortstan tatar milli xäräkäte citäkçeläreneñ berse, professor Mäcit Xucin äytüençä, başqort telen uqıtuğa qarşılıq belderüçe piket, härwaqıttağıça, Ufa şähäre meriäse binası aldında uzaçaq.



Bıyılğı uqu yılı Ufadağı yuğarı yortlarındağı tatar tele bülekläre öçen niçek başlana, anda küpme yeget belän qız qabul itelgän. Ber urınğa niçä keşe däğwa itkän? Şuşı sorawlarğa cawap alu öçen, bez Başqortstan däwlät universitetına häm Başqortstan däwlät pedagogiä universitetına möräcäğät itep beleşergä buldıq. Äle uqıtuçılar cäyge yallardan eşkä çıqmasa da, qayber mäğlümatlar ala aldıq. Başqortstan däwlät universitetınıñ tatar tele bülegenä bıyıl ber urınğa nibarı 1,5 keşe turı kilgän. Ğädättägeçä, tatar tele häm ädäbiäte bülegenä Dürtöyle, Çaqmağış, Yañawıl, Boray, İleş, Kuşnarenko kebek saf tatar rayonnarınnan kilüçelär küpçelekne täşkil itkän. Uqırğa kerüçelärneñ zur küpçelege qızlar.

Başqortstan däwlät pedagogiä universitetında tatar bülegenä bötenläy dä konkurs bulmağan diärlek. Çönki anda bıyıl 25 keşe alırğa tieş bulsalar, nibarı 28 yäş- cilkençäk kenä imtixan totqan. Şulay itep, Başqortstandağı tatar tele büleklärenä uqırğa kilüçelär sanı yıldan-yıl kimi. Ä bit qayber yıllarnı bu büleklärdä ber urınğa dürtär-bişär keşe dä turı kilgäne bar ide, dilär möğallimnär. Ayıruça çittän torıp uqu büleklärenä uqırğa kerüçelär az ikän. Xätta ul büleklärneñ aldağı ber-ike yılda yabıluı da ixtimal.



Başqortstan däwlät universitetı professorı, filologiä fännäre doktorı Sufiän Povarisovnı da tatar büleklärenä uqırğa kerüçelär sanı kimü xäwefländerä. Möğallimlek eşenä, tatar yäşlärenä belem birügä üzeneñ ille yılğa yaqın ğömeren bağışlağan, siksänneñ östenä çıqqan aqsaqal süzlärençä, Başqortstan yuğarı uqu yortlarına uqırğa kerergä teläwçelär sanı kimüneñ säbäpläre berniçä törle. “İñ berençedän – Başqortstanda tatar mäktäpläre sanı kimi, - di Sufiän ağa. – Ä inde tatar mäktäpläre kimi ikän, dimäk tatar tele uqıtuçılarına da kiläçäktä ixtıäc bulmayaçaq. Monıñ perspektivası yuq, dip, älbättä inde, yäşlär tatar tele büleklärenä kilergä aşqınıp tormıy. Kemneñ inde universitet beterep, eşsez yörise kilsen”. Ufadağı vuzlarda tatar büleklärenä az kilüçelärneñ ikençe säbäbe – respublikanıñ qayber şähärlärendäge vuzlarda da tatar bülege filialları açılu, - di Sufiän Povarisov. – Monısı naçar tügel, bilgele”.

Povarisov – İñ berençe säbäp, älbättä, tatar mäktäpläreneñ kimüe. Annan soñ xäzer tatar bülekläreneñ artuı da ber säbäp. Çönki tatar bülege elek bezdä genä ide. Ä BDPU rektorı Xämitov zamanında öç bülek açıldı. Başqa şähärlärdäge filiallar da eşli başladı.



Professor Sufiän Povarisov äytüençä, soñğı yıllarda tatar tele büleklärenä kilüçelärneñ sizelerlek kimüenä tağın da ber säbäp bar. Ul da bulsa – töbäklärgä çığıp hönäri yünäleş birü, yäşlärne tatar büleklärendä uqırğa çaqıru, añlatu eşläre alıp barunıñ beterelüe. “Elek bu professional' orientatsiä eşläre öçen uqıtuçılarğa yul aqçaları da, başqa çığımnar da tülänä ide”, - di Sufiän äfände.

Povarisov – Elek proforientatsiä digän eşlär alıp barıla ide. Ä xäzer bu eş 'ötenläy dä alıp barılmıy. Monı aqça yuqlıq belän bäyläp añlatalar. Bu eşlär öçen elek aqça tülänä ide, komandirovqa, yullıq aqçalar. Äle rektor üze miña yullap birgäç kenä aqça büldelär miña.

Sez Başqortstan däwlät universitetı professorı, andağı tatar tele bülege möğallime Sufiän Povarisovnı tıñladığız. Äye, Başqortstandağı yuğarı uqu yortlarında eşläp kilüçe tatar büleklärendä uqırğa teläüçelär sanı kimü küplärne borçıy. Ämma bu xälne üzgärtü öçen älegä berni dä eşlänmi dip äytergä tulı nigezlek bar. İke yıl elek Ufadağı pedagogiä uçilişçesında tatar tele bülege yabılğan ide inde. Universitetlardağı tatar büleklären dä şul uq yazmış kötüe bik tä ixtimal, dip belderä uqıtuçılar üzläre dä.













XS
SM
MD
LG