Accessibility links

Кайнар хәбәр

Beslan: ike yıldan soñ qayğı äle dä tirän, faciğä kiçergän şähär aqrınlap añına kilä


2004 yılnıñ 1 Sintäberendä Tönyaq Osetiäneñ Beslan şähärendä 1100-läp bala, ata-ana, uqıtuçılar mäktäptä totıq itep alındı. Faciğä ike könnän soñ höcüm belän tämamlandı, näticädä 330dan artıq keşe häläk buldı, yartısınnan kübräge balalar. İke yıl elek qotıçqıç qayğı kiçergän Beslan şähäre bügen niçek yäşi?

Beslan xalqı ike yıl elek bar dönyanı teträtkän faciğäne iskä alırğa äzerlänä. Çaralar 1 Sintäber irtäsendä başlana. İke yıl elek distälägän ğisyançı mäktäp işek aldına bärep kerep, uqu yılı başlanuın bäyräm itkän meñnän artıq keşene totıq itep alğan säğätlärdä. Totıqlarnı mäktäpneñ sportzalına quıp kertkännän soñ, soñraq, ğisyançılar federal köçlärne Çeçnädän çığarunı taläp itep quydı.

Totıq alu faciğäse 3 Sintäberdä maxsus köçlärneñ höcüme belän tämamlandı. Bu mäşhär näticäsendä 332 keşeneñ ğömere özelde. İskä alu çaraları da 3 Sintäberdä tämamlana. Mäktäp balaları hawağa aq töstäge 332 şar cibäräçäk.

Qorbannarnıñ ğailäläre, isän qalğannarnıñ qayğı-xäsrätläre äle dä tirän. Alay da Beslan aqrınlap ğädäti tormışqa qayta, di äle genä Beslanda bulıp qaytqan Rusiäneñ Qızıl Xac oyışması citäkçese Räisä Lukutsova:

"Qan häm yäş belän suğarılğan cirdä yänä yılmayular kürü küñelle buldı, iñ möxime - bu faciğädän soñ tuğan sabıylar, dimäk tormış däwam itä" di Qızıl Xac citäkçese.

İsän qalğan totıqlarnıñ häm ğailälärneñ xälen küzätep barğan psixolog Aleksandr Vengerov ta, üzgäreşlär uñayğa di:

"Ber yıl elek belän çağıştırğanda üzgäreşlär zur, alar xäzer küpkä tınıçraq. Ata-analar da balalarına kübräk iğtibar birä başladı. Elek alar yuğaltqan balasın uylap, isännäre turında onıta ide" di psixolog Vengerov.

Svetlana Margieva Beslan mäktäbendä Elvira isemle berdän ber qızın yuğaltqan. Anıñ başqa qarar balası yuq. Berniçä aydan ul asrawğa 2 yäşlek malay alğan. Şunnan soñ ğına tormışım beraz cayğa salındı di ul.

Totıq aluçılarnıñ berse Nurpaşi Kulaev May ayında ğömerlekkä törmägä xökem itelde. Räsmilär anı berdän-ber isän qalğan ğisyançı dip sanıy. Ämmä Kulaevnıñ xökem itelüe dä, bu ğämäl öçen cawaplılıqnı üz östenä alğan Şamil Basaevnıñ üterelüe dä Svetlananıñ qayğısın äzgenä dä ciñeläytmägän.

"Yuq, yuq, yuq. Kulaevı xökem ittelär, läkin başqa ğäyeplelärne itmädelär bit. Ä Basaev üze belän bik küp närsä alıp kitte, anıñ äyter süze bar ide" di Beslan mäktäbendä qızın yuğaltqan Svetlana Margieva.

Kulaev östennän mäxkämä qorbannarnıñ tuğannarında awır xislär uyattı. Alarnıñ kübese monı xalıqnıñ iğtibarın çitkä boru, faciğäne tikşerüdän, awır sorawlardan qaçu dip bäyäläde. Kulaevka çığarılğan xökem Beslannı tınıçlandıra almadı. Xalıqnıñ açuı kübräk Kulaev yä Çeçen separatislarında tügel, ä Rusiä xökümätendä.

"Groznıy cimerelmägän bulsa, Budenovski da, Nord-Ost ta bulmas ide, bernindi terror bulmas ide. Groznıynı kem eşläde – Yeltsin. Yeltsin Kulaevtan da ğäyepsezräk meni? Min üzem çeçennarğa da, inğuşlarğa da açu totmıym, alardan terrorçı yasadılar" di Beslan mäktäbendä qızın yuğaltqaç asrawğa bala alğan Svetlana Margieva.

Svetlana ğına tügel, qayğı kiçergän başqa ata-analar da Beslan faciğäseneñ töp säbäbe dip Rusiäneñ Çeçnädäge xärbi kompaniäsen atıy.

Qorbannarğa yärdäm itüçe Beslan Awazı törkeme başlığı Ella Kesaeva: "Kulaev yazmışı – çeçen xalqnıñ faciğäse. Bez terrorçılarnı aqlamıybız. Läkin Çeçen suğışı bik küp terrorçılar tudırdı. Üz ileñdä ber xalıq belän suğış başlar aldınnan monı öyränergä kiräk. Suğış Kulaev kebeklärne tudıra" di Beslan Awazı törkeme citäkçese Ella Kesaeva.

Xökümät wäkilläre bıyıl da iskä alu çaralarında qatnaşmas axrı. Beslan Anaları törkeme alarnı kilmäskä ütende. "Sezneñ bezneñ balalarıbıznıñ qäbere yanında basıp toruığız ülgännärne dä isännärne dä räncetü bulaçaq", dielgän Beslan Anaları törkeme belderüendä.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG