Accessibility links

Кайнар хәбәр

Papanıñ Cihad turındağı süzlärenä möselman dönyası tänqit belderä


Rim papasınıñ İslamğa qağılışlı äytkän süzlärenä qarata möselman citäkçeläre kisken tänqit belderä. Şuşı atnada Germaniädä yasağan çığışında Benedict 16nçı Vizantia imperatorınıñ "Möxämmät päğämbär dönyağa yawızlıq häm keşeleksezlek alıp kilde, üz dinen qılıç belän tarattı" digän süzlären sitat itep kiterde. Möselman citäkçeläre monı İslamnı räncetü dip atadı häm papanı ğafu ütenergä çaqıra.

Tuğan cire Bavariägä qaytqan Benedict 16nçı sişämbedä 70nçe yıllarda üze uqıtqan Regensburg universitetında yasağan çığışında Vizantia imperatorınıñ İslam turıda äytkän süzlärennän sitat kiterde. 14nçe ğasırda Konstantinopol, xäzerge İstanbuldan idarä itkän Manuel Palaeologus mondıy süzlär öytep qaldırğan bulğan:

"Möxämmät päyğämbär nindi yañalıq alıp kilde soñ, kürsätegez miña, fäqät yawızlıq häm keşesezlek tabarsız, häm dä üze totqan dinne qılıç belän taratu färmannarın". İñ qızığı papanıñ bu çığışı dinnär arasında tatulıq urnaştıruğa bağışlanğan bulğan. Dinne köç belän taratu xaqında ul imperatornıñ: "Köç qullanu Allahnıñ da, cannıñ da tabigätenä qarşı" digän süzlären dä kitergän. Papa bu süzlärneñ sitat ikänen iskärtsä dä, bar dönya buylap möselman citäkçeläre monı İslamnı räncetü dip qabul itte.

Paqstan parlamentı Papanıñ çığışın tänqitlägän qarar qabul itte, anı möselmannarnıñ räncetkän süzlären kire alırğa çaqırdı. Malayziäneñ Möxämmädiä oyışması citäkçese Din Şämsetdin mondıy süzlär möselmannar belän katoliklar arasında çöy qağa dip belderde. Miısır tışqı eşlär ministrı Äxmät Äbü-ğäyet bu çığış Könbatış belän Könçığış arasında tatulıq urnaştıru tırışlıqların yuqqa çığara ala dide. Rusiäneñ Verxovnıy möftie Tälğät Tacetdin dä, "bez dinnär arasında doşmanlıq xisläre uyatqan" mondıy belderülärne qabul itä almıybız dip belderde.

Şuşı bar dönya buylap taralğan reaksiä Vatikannı cawap birergä mäcbür itte. Vatikan süzçese Federico Lombardi mondıy añlatma bire:

"Papanıñ cihadnıñ närsä ikänen tikşerü, bigräk tä möselmannarnıñ xislären räncetü niäte yuq ide. Kiresençä, anıñ çığışı Könbatış mädäniäten dinsezlektän, ädäpsezlektän çittäräk torırğa çaqıru ide" di Vatikan süzçese.

Britan yazuçısı xäzer Rimda yäşäwçe Vatikan belgeçe Gerard O''Connel papanıñ bu çığışı turında bolay di:

"Älbättä qayber keşelärneñ Alla isemennän köç qullanuları, ğämälläre artında Alla tora dip aqlanuları Papanı borçıy. Ul monı qabul itä almıy, çönki bu Allanıñ üzenä qarşı. Läkin ni öçen ul çığışnda näq menä şul imperator süzlären saylağan – monısı qarañğı" di Vatikan belgeçe Gerard O''Connel.

İñ qızığı, ike aydan papa Törkiägä barırğa cıyına. Moña qädäre dä ul elekke Papa belän çağıştırğanda İslamğa qarata qırısraq qaraşta toruda ğäyeplänä ide. Misal öçen, Papa bulırına ber ay qala ul Törkiäne Yewropa Berlegenä alırğa yaramıy, çönki İslam mirası Yewropanıñ Xristian tamırlarınnan bik nıq ayırıla digän ide.

Vatikan belgeçe O''Connel fikerençä, xäzer Papağa Törkiä säfäre aldınnan nindider añlatna birergäkiräk bulaçaq. Äytkändäy andıy taläplär inde bar.

Çärşämbedä Törkiäneñ Diniä nazaräte räise Ali Bardaqoğlı Papanıñ soñğı çığışına kisken tänqit belderep anı provakatsiä dip atadı. Ber uñaydan ul Katolik çirkäwen zamanında Möselmannarğa qarşı täre yawların oyıştıruda ğäyepläde. Ali Bardaqoğlı Papanı Törkiägä kiler aldınnan ğafu ütenergä çaqırdı. Yuq isä bu säfärneñ dinnär, mädäniätlär arasnda tatulıq urnaştıruda faydası bulmayaçaq die ul.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG