Anna Politkovskayanıñ yallap üterelüe raslansa, ul, Vladimir Putin xakimiätkä kilgännän soñ üterelgän inde 13nçe jurnalist bulaçaq. New-Yorkta urnaşqan Jurnalistlarnı yaqlaw komitetı, Politkovskaynı soñğı 25 yılda dönyada matbuğat irege ölkäsendä iñ bilgele şäxes dip atıy. Şuşı komitet küñelsez sannarnı küzätep bardı. Radiobızıñ xäbärçese Claire Bigg komitet wäkile Abi Wright belän söyläşte.
Jurnalistlarnı yaqlaw komitetı, küptän tügel, xäbärçelär öçen iñ qurqınıç illär isemlegen iğlan itte. Komitet xisabına “Ülem xäbärläre” digän isem birgän. Rusiä qurqınıç illär isemlegendä öçençe urında tora. Wright bu xaqta bolay dip äytä.
“15 yıl buyı jurnalistlar öçen qurqınıç il - ul Ğiraq buldı. İkençe urında Alcir, läkin bu illär suğış, nizagglar kiçergän illär. Rusiägä kilgändä, il üzendä suğış iğlan itmäde, tınıç il dip sanala. Vladimir Putin xakimiätkä kilgännän birle, yallap üterelgän inde 13nçe ülemne terkibez. Häm bu, bügenge Rusiädä, süz irege ölkäsendä bulğan xällerne açıq kürsätä.”
Komitetnıñ isemelgendä berniçä jurnalist, Politkovskaya kebek, xakimiätlärne tänqitlägän. Ämma kübese, üterelgänçe, korrupsiä turında yazğan bulğan. Komitet wäkile Abi Wright äytkänçä, federal üzäktän yırağraq kitkännän sayın, jurnalistlarğa höcümnär qurıqmyıça, açıqtan açıq eşlänä başlyı.
42 yäşlek İgor Domnikovqa 2000 yılnıñ 16 yülendä, oyenä qatqanda, başına çükeç belän suğalar. 2 aydan soñ ul Mäskäw xastaxanäsendä ülä. “Novaya Gezeta” xäbärçese mädäniät häm mäğärif turında yazğan bulğan. Anıñ xezmättäşläre, Domnikovnı, neft sänäğätendäge korrupsiä eşläre turında yazğan başqa jurnalist belän butap, yalğış ütergännär, dip sanyı. İke xäbärçe dä ber yortta torğan bulğan.
Sergey Novikov, Smolenskiydağı bäysez radio xucası, oyenä kerep barğanda 2000 yılınıñ 26 yulendä atıp üterelä. Tikşerüçelär anıñ ülemen yallap üterüçe eşe dip sanıy. “Yaz” dip ataluçı radio regional xakimiätlärdä korrupsiä turında söylägän bulğan.
İskändär Hatloni, “Azatlıq”nıñ törkmän redakisäseneñ Mäskäwdäge xäbärçesenä, 2000 yılnıñ 21nçe sentäberendä bilgesez keşe başına balta belän suğa. Ul şul uq tönne Mäskäw xastaxanäsendä ülä. Añarçı ul Çeçnädä Rusiä xärbiläreneñ keşe xoquqların bozu turında yazma äzerli torğan bulğan.
2000nçe yılnıñ 3nçe üktäberendä Tolyatida Lada-TV televidenie şirkäteneñ başlığı 30 yäşlek Sergey İvanov üz öyeneñ işek aldında üterelä. “Lada TV” bäysez häm cirle säysi säxnädä täesirle şirkät bulğan.
2000nçe yılnıñ noyäberendä, Adäm Tepsurgayıv, çeçen telendä soyläşüçe keşe tarafınnan atıp üterelä. Adäm kürseseneñ oyendä, Alhan-Qalada televizor qarap utırğan bula, Tepsurğaev berençe çeçen suğışı waqıtında çit il jurnalsitlarına eşlärgä yärdäm itkän keşe bula. Soñınna ül Reuter ağıntlığına da xäbärlär birep torğan.
200lnçe yılnıñ 18 sentäberendä Sverdlovskiy ölkäse Reftenskiy şähärendäge “Novıy reft” gäzite mähärire Eduard Markeviç üterelä. Aña artınnan kilep atalar. Bu gäzit urındağı citäkçelärne tänqitlägän bulğan. Markeviç, aña telefon aşa bulğan yanawlar turında da äytkän. 1998 yılda, ul bilgesez keşelär tarafınnan qıynalğan bulğan inde.
Natalya Skryıl älege isemlektä ber genä xatın-qız. Dondağı Rostov gäzitendä eşlägän 29 yäşlek Natalya metallurgia qorılışında xakimiät öçen köräş turında tikşerü ütkärgän. 2002nçe yılnıñ martında aña bernçiä tapqır awır äyber belän suğalar. Ul ikençe könne xastaxanädä ülä.
Tolyatida 18 ayda ike jurnalsit üterelä, 2002 yılnıñ aprilendä Tolyatinskoe obozrenie gäzite möxärrire häm deputat Valeri İvanovqa 8 tapqır atalar. Anıñ yaqın dustı Aleksey Sidorov 2003 yılnıñ üktäberendä, iñenä oçlı äyber belän qadağannan soñ ülä. Valeriy İvanov töbäk xökümätendäge korrupsiä turında yazıp tanıldı, Sidorov, dustınıñ ülemen tikşergän keşe bularaq ta bilgele ide. Jurnalsitlar ike xäbärşeneñ dä üleme alarnıñ gäzittäge eşläre belän bäyle buluyına ışana.
37 yäşlek Dmitiry Şvets, Murmanskiydağı Könyaq könçığış bäysez televidenie kanalınıñ citäkeçese urınbasarı ide. Ul 2003 yılnıñ aprilendä üterelde. Aña berniçä tapqır attalar. Kanal saylawlarda qatnaşqan berniçä cirle säyäsätçe turında tänkit yazmalar çığarğan bulğan.
Paul Khlebnikov “Forbs”nıñ Rusiädäge jurnalınıñ baş möhärrire. Ul 2004 yılnıñ yulendä ülä. Aña berniçä tapqır atalar. Khlebnikov, Rusiä oligarxlar turında yazğan bulğan. Şul isäptän Boris Berezovskiy turında da.
Mahämmädzahid Varisov. “Novoye delo” gäzite öçen analitk yazmalar äzerlgän. 2005 yılnıñ yünendä Mahaçqalada üterelä. Oyenä, xatını belän qaytıp barğanda, bilgesez keşelär anıñ maşinasına avtomattan atalar. Varisov şunda uq ülä. Varisov Dağıstandağı oppozitsiäne tänqitlägän bulğan.
Bikä Timerova
Jurnalistlarnı yaqlaw komitetı, küptän tügel, xäbärçelär öçen iñ qurqınıç illär isemlegen iğlan itte. Komitet xisabına “Ülem xäbärläre” digän isem birgän. Rusiä qurqınıç illär isemlegendä öçençe urında tora. Wright bu xaqta bolay dip äytä.
“15 yıl buyı jurnalistlar öçen qurqınıç il - ul Ğiraq buldı. İkençe urında Alcir, läkin bu illär suğış, nizagglar kiçergän illär. Rusiägä kilgändä, il üzendä suğış iğlan itmäde, tınıç il dip sanala. Vladimir Putin xakimiätkä kilgännän birle, yallap üterelgän inde 13nçe ülemne terkibez. Häm bu, bügenge Rusiädä, süz irege ölkäsendä bulğan xällerne açıq kürsätä.”
Komitetnıñ isemelgendä berniçä jurnalist, Politkovskaya kebek, xakimiätlärne tänqitlägän. Ämma kübese, üterelgänçe, korrupsiä turında yazğan bulğan. Komitet wäkile Abi Wright äytkänçä, federal üzäktän yırağraq kitkännän sayın, jurnalistlarğa höcümnär qurıqmyıça, açıqtan açıq eşlänä başlyı.
42 yäşlek İgor Domnikovqa 2000 yılnıñ 16 yülendä, oyenä qatqanda, başına çükeç belän suğalar. 2 aydan soñ ul Mäskäw xastaxanäsendä ülä. “Novaya Gezeta” xäbärçese mädäniät häm mäğärif turında yazğan bulğan. Anıñ xezmättäşläre, Domnikovnı, neft sänäğätendäge korrupsiä eşläre turında yazğan başqa jurnalist belän butap, yalğış ütergännär, dip sanyı. İke xäbärçe dä ber yortta torğan bulğan.
Sergey Novikov, Smolenskiydağı bäysez radio xucası, oyenä kerep barğanda 2000 yılınıñ 26 yulendä atıp üterelä. Tikşerüçelär anıñ ülemen yallap üterüçe eşe dip sanıy. “Yaz” dip ataluçı radio regional xakimiätlärdä korrupsiä turında söylägän bulğan.
İskändär Hatloni, “Azatlıq”nıñ törkmän redakisäseneñ Mäskäwdäge xäbärçesenä, 2000 yılnıñ 21nçe sentäberendä bilgesez keşe başına balta belän suğa. Ul şul uq tönne Mäskäw xastaxanäsendä ülä. Añarçı ul Çeçnädä Rusiä xärbiläreneñ keşe xoquqların bozu turında yazma äzerli torğan bulğan.
2000nçe yılnıñ 3nçe üktäberendä Tolyatida Lada-TV televidenie şirkäteneñ başlığı 30 yäşlek Sergey İvanov üz öyeneñ işek aldında üterelä. “Lada TV” bäysez häm cirle säysi säxnädä täesirle şirkät bulğan.
2000nçe yılnıñ noyäberendä, Adäm Tepsurgayıv, çeçen telendä soyläşüçe keşe tarafınnan atıp üterelä. Adäm kürseseneñ oyendä, Alhan-Qalada televizor qarap utırğan bula, Tepsurğaev berençe çeçen suğışı waqıtında çit il jurnalsitlarına eşlärgä yärdäm itkän keşe bula. Soñınna ül Reuter ağıntlığına da xäbärlär birep torğan.
200lnçe yılnıñ 18 sentäberendä Sverdlovskiy ölkäse Reftenskiy şähärendäge “Novıy reft” gäzite mähärire Eduard Markeviç üterelä. Aña artınnan kilep atalar. Bu gäzit urındağı citäkçelärne tänqitlägän bulğan. Markeviç, aña telefon aşa bulğan yanawlar turında da äytkän. 1998 yılda, ul bilgesez keşelär tarafınnan qıynalğan bulğan inde.
Natalya Skryıl älege isemlektä ber genä xatın-qız. Dondağı Rostov gäzitendä eşlägän 29 yäşlek Natalya metallurgia qorılışında xakimiät öçen köräş turında tikşerü ütkärgän. 2002nçe yılnıñ martında aña bernçiä tapqır awır äyber belän suğalar. Ul ikençe könne xastaxanädä ülä.
Tolyatida 18 ayda ike jurnalsit üterelä, 2002 yılnıñ aprilendä Tolyatinskoe obozrenie gäzite möxärrire häm deputat Valeri İvanovqa 8 tapqır atalar. Anıñ yaqın dustı Aleksey Sidorov 2003 yılnıñ üktäberendä, iñenä oçlı äyber belän qadağannan soñ ülä. Valeriy İvanov töbäk xökümätendäge korrupsiä turında yazıp tanıldı, Sidorov, dustınıñ ülemen tikşergän keşe bularaq ta bilgele ide. Jurnalsitlar ike xäbärşeneñ dä üleme alarnıñ gäzittäge eşläre belän bäyle buluyına ışana.
37 yäşlek Dmitiry Şvets, Murmanskiydağı Könyaq könçığış bäysez televidenie kanalınıñ citäkeçese urınbasarı ide. Ul 2003 yılnıñ aprilendä üterelde. Aña berniçä tapqır attalar. Kanal saylawlarda qatnaşqan berniçä cirle säyäsätçe turında tänkit yazmalar çığarğan bulğan.
Paul Khlebnikov “Forbs”nıñ Rusiädäge jurnalınıñ baş möhärrire. Ul 2004 yılnıñ yulendä ülä. Aña berniçä tapqır atalar. Khlebnikov, Rusiä oligarxlar turında yazğan bulğan. Şul isäptän Boris Berezovskiy turında da.
Mahämmädzahid Varisov. “Novoye delo” gäzite öçen analitk yazmalar äzerlgän. 2005 yılnıñ yünendä Mahaçqalada üterelä. Oyenä, xatını belän qaytıp barğanda, bilgesez keşelär anıñ maşinasına avtomattan atalar. Varisov şunda uq ülä. Varisov Dağıstandağı oppozitsiäne tänqitlägän bulğan.
Bikä Timerova