Macastan inkilabı ömmet çatqısınnan başlana. Läkin ülemnär häm bastırılu belän tämamlana. Bu inkilap, Könçığış Yevropada Sovetlarğa qarşı baş kütärülär başlanıp kitüenä säbäpçe bula. Macarstannan çıqqan amerikan ğalime Charles Gati Macarstan inkilabı bastırılğan yıllarda yäş jurnalist bula.
“Bu - kommizmnıñ kabul itelmäslek häm näticäsez buluın kürsätte. İkençe yaqtan, Sovetlar berlege yaqlagan waqıtqa qädär, kommunistik däwlät cimerelä almyı. Başqa yullar da tabılırğa tieş ide. Quşma Ştatlar öçen oyränerlek äyber şul buldı – qarşılıq kürsätü häm ireklär birü kebek buş şiğärlärdän qala, Quşma ştatlar häm başqa illär bergälär wäzğiätne üzrter öçen eşlärgä tieş ide.”
Ükätberneñ 23ndä üzgäreşlär waqıttı citkän kebek bula. Meñlägän student, Polşadagı, sovetlarğa qarşı qarşlıq çaraları belän täesirlänep, 16 taläp quyıp Budapeşt uramnarnına çıqtı. Alar, Sovetlar gäskärlären çığaru, irekle saylawlar ütkärü, iktisadanı häm tışqı eşlärne üzrätü, häm cirle kommustrlarnı qılğan cinäyätlär öçen cazada tartunı taläp itte. Uram cıyınnarına çıqqan keşelärneñ sanı 200 meñgä citkäç, yäşeren politsiä cielgan keşene taratu maqstaında, ut aça. Berniçä keşe üterelä.
24nçe üktäberdä, studentlarnıñ töp taläbe ütälä. Premyer ministr itep reformalar yaqlı İmre Nagy bilgelänä. Sovetlar tankları Butapeşta torsa da häm berniçä keşe üterelsä dä, bu yañalıq ciñü bularaq qabul itelä. Nagy Sovetlar qäskärlären çığaru turında söyläşülär başlap cibärä. Däwlät radiosında çığış yasağanda Nagy Mararcstan xalqına yäşeren politsiä taratılaçaq häm il üzeneñ tarixi bayrağına qaytçaq dide.
İke kön üktännän soñ, Sovet Armiäse Budapeştan kittä. Noyäberneñ 1nde, xäl itkeç mizgel bula. Nagy Macarstannıñ Warşaw kileşüennän çığuın belderä. 3 könnän soñ, 1 meñ sovet ğäskäre, Budapeştqa kerä. 5.15 minutta Nagynıñ radioda xalıqqa yasağan soñğı möräcägete bula.
“İrtänge sägätlärdä Sovet gäskärläre, xökümätne bärep töşerü maqsatı belän, Macarstan başqalasına höcümnären başladı, bezneñ ğäskärlär Sovetlar köçläre belän köräşä. Xökümät üz urınında.”
Ber atna däwam itkän suğışlardan soñ, 2 500 läp Macarstan keşese häm 700 läp Sovet soldatı ülde. 200 meñläp Macarstan keşese çitkä kitärgä mäcbür buldı. 1958 yılda Nagy yäşeren mäxkämä qararı belän cazalap üterelä.
Sovetlarnıñ macar inkilabın bastıruı, Könçışığış Yevropanı selketä. Miroslav Kusy, ul waqıtta Çechoslovakiädä yäş anti kommunist dissident bulğan. “Macarstan, açıqtan açıq qarşılıq kürsätüneñ qurqınıç buluınnıñ yämsez misalı ide. Rejim qatı, qansız häm salqın –qanlı bulgan. Bu mömkin tügel ide. Wäzğiätne yaxşırtu öçen başqa yullarnı ezlädek, çönki rejim, nindidä bulsa qarşılıq belderüçelärne bastırır öçen küp mömkinleklärgä iyä ide.”
Kusy Azatlıqqa äytkänçä, Macarstan inkilabınıñ bastırıluı, anıñ häm kiläçäk Çexiä Prezidentı Vatslav Havel öçen kiläçäk üzgäreşlär öçen top etärgeç buldı.
“Bu - kommizmnıñ kabul itelmäslek häm näticäsez buluın kürsätte. İkençe yaqtan, Sovetlar berlege yaqlagan waqıtqa qädär, kommunistik däwlät cimerelä almyı. Başqa yullar da tabılırğa tieş ide. Quşma Ştatlar öçen oyränerlek äyber şul buldı – qarşılıq kürsätü häm ireklär birü kebek buş şiğärlärdän qala, Quşma ştatlar häm başqa illär bergälär wäzğiätne üzrter öçen eşlärgä tieş ide.”
Ükätberneñ 23ndä üzgäreşlär waqıttı citkän kebek bula. Meñlägän student, Polşadagı, sovetlarğa qarşı qarşlıq çaraları belän täesirlänep, 16 taläp quyıp Budapeşt uramnarnına çıqtı. Alar, Sovetlar gäskärlären çığaru, irekle saylawlar ütkärü, iktisadanı häm tışqı eşlärne üzrätü, häm cirle kommustrlarnı qılğan cinäyätlär öçen cazada tartunı taläp itte. Uram cıyınnarına çıqqan keşelärneñ sanı 200 meñgä citkäç, yäşeren politsiä cielgan keşene taratu maqstaında, ut aça. Berniçä keşe üterelä.
24nçe üktäberdä, studentlarnıñ töp taläbe ütälä. Premyer ministr itep reformalar yaqlı İmre Nagy bilgelänä. Sovetlar tankları Butapeşta torsa da häm berniçä keşe üterelsä dä, bu yañalıq ciñü bularaq qabul itelä. Nagy Sovetlar qäskärlären çığaru turında söyläşülär başlap cibärä. Däwlät radiosında çığış yasağanda Nagy Mararcstan xalqına yäşeren politsiä taratılaçaq häm il üzeneñ tarixi bayrağına qaytçaq dide.
İke kön üktännän soñ, Sovet Armiäse Budapeştan kittä. Noyäberneñ 1nde, xäl itkeç mizgel bula. Nagy Macarstannıñ Warşaw kileşüennän çığuın belderä. 3 könnän soñ, 1 meñ sovet ğäskäre, Budapeştqa kerä. 5.15 minutta Nagynıñ radioda xalıqqa yasağan soñğı möräcägete bula.
“İrtänge sägätlärdä Sovet gäskärläre, xökümätne bärep töşerü maqsatı belän, Macarstan başqalasına höcümnären başladı, bezneñ ğäskärlär Sovetlar köçläre belän köräşä. Xökümät üz urınında.”
Ber atna däwam itkän suğışlardan soñ, 2 500 läp Macarstan keşese häm 700 läp Sovet soldatı ülde. 200 meñläp Macarstan keşese çitkä kitärgä mäcbür buldı. 1958 yılda Nagy yäşeren mäxkämä qararı belän cazalap üterelä.
Sovetlarnıñ macar inkilabın bastıruı, Könçışığış Yevropanı selketä. Miroslav Kusy, ul waqıtta Çechoslovakiädä yäş anti kommunist dissident bulğan. “Macarstan, açıqtan açıq qarşılıq kürsätüneñ qurqınıç buluınnıñ yämsez misalı ide. Rejim qatı, qansız häm salqın –qanlı bulgan. Bu mömkin tügel ide. Wäzğiätne yaxşırtu öçen başqa yullarnı ezlädek, çönki rejim, nindidä bulsa qarşılıq belderüçelärne bastırır öçen küp mömkinleklärgä iyä ide.”
Kusy Azatlıqqa äytkänçä, Macarstan inkilabınıñ bastırıluı, anıñ häm kiläçäk Çexiä Prezidentı Vatslav Havel öçen kiläçäk üzgäreşlär öçen top etärgeç buldı.