Accessibility links

Кайнар хәбәр

25 Noyäber – Xalıqara xatın-qızlarğa qarşı köç qullanunı beterü köne


Bu kön uñayınnan ber quanıçlı xäbär iğlan itelde. Şuşı naçar ğädätkä qarşı dönyanıñ 89 ilendä qanuni räweştä eş alıp barıla başlağan. 3 yıl elek andıy illär sanı ni barı 45 bulğan. Berläşkän Millätlär qarşında buldırılğan maxsus fond küläme dä 2004 yıldan birle 4 tapqır artıp 4 million dollarğa citkän. Älege aqça 20 ildä eşläwçe 28 maxsus oyışmağa taratıla. Fond citäkçese Noleen Heyzer süzlärençä, Üzäk Aziä illärenä ayıruça iğtibar birelä, çönki bu illärdä xatın-qıznı qıyırsıtu äle dä elek-elektän kilgän ğädät dip qabul itelä:

"Qırğızstan, Qazaxstan, Üzbäkstan, Äzerbaycan, Gruziädä bu äle dä kön tärtibendä. Xatın-qızlar eş urınnarında censi yaqtan ezärleklänä. Şulay uq ğailädä, çönki irläre eşlären yuğaltıp eçkeçelekkä birelä. Bezneñ moña qarşı maxsus programıbız bar, berernçe çiiratta Üzäk Aziädä" di BMOnıñ Xatın-qızlar fondı citäkçese.

Yäş qızlarnı irtä kiyäwgä birü ğädäte dä fond tarafınnan xatın-qızlarnıñ xoquqın bozu dip sanala. Censi tormışların irtä başlaw alarnıñ fizik häm ruxi sälämätlegenä zıyan kiterä ikän.

BMO mäğlümätlärenä kürä Äfğanstanda qızlarnıñ 57 protsentı 16 yäşe tulğançı kiyäwgä çığa. Bu ğädätneñ tamırları iqtisadqa barıp totaşa. Qız birnäse yış qına kerem çığınağı dip qarala.

Noleen xanım süzlärençä, xatın-qızlarnıñ ğailädä ezärlekänü, qıynalu, xättä üterelü oçraqları äle dä küp kenä illärdä baş bäläse bulıp qala.

"Xättä yaxşı qanunnar bulsa da, bu ğına citmi, bu qanunnarnı äle eşlätergä, mondy oçraqlarnı küzätep barırğa kiräk. Çönki bu wahşi küreneşneñ tamırları bik tirändä yata" di BMOnıñ Xatın-qızlar fondı citäkçese.

Oyışmanı borçığan tağın ber küreneş – Könçığış Yewropa, elekke sovet illärendä xatın-qızlarnı satu ğälämäte. Tögäl sannar yuq, ämmä yıl sayın yartı millionnan alıp 2 millionğa qädär xatın-qız satıla dip sanala. Xatın-qızlar fondı moña qarşı da törle illärdä eşçenlek alıp bara. Anıñ büleçkçeläre Äfğanstan, Ärmänstan, Äzerbaycan, Gruziä, Qırğızstan, Tacıqstan häm Rusiädä buldırılğan.

Xalıqara xatın-qızlarğa qarşı köç qullanunı beterü köne 1961 yılnıñ 25 Noyäberendä Dominikan respublikasında üterelgän säyäsi aktivistlar, Mirabal ğailäsennän bulğan 3 qız tuğan xörmätenä buldırılğan.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG