Näq ber atna elek Ğiraqnı öyränü törkeme dip atalğan däräcäle komissiä prezident Bushqa, Ğiraqta wazğiät bik yaman, könnän-kön naçaraya bara, Ğiraq säyäsäten kisken üzgärtergä kiräk, digän xisap bäyän itkän ide. Bu turıda xäbär itkändä, xäzer süzen Bush äytergä tieş, digän idek. Bush süzen kiçekterergä bulğan, küräseñ, uylanırlıq närsälär bar.
İke partiä wäkillären dä kertep Kongress tarafınnan tözelgän bu törkem prezidentqa berniçä konkret täqdim yasadı, qayberläre Bushnıñ xäzerge säyäsätenä kisken üzgäreş bulıp tora: äytik, Ğiraqnıñ kürşeläre İran häm Süriä belän söyläşülär başlarğa, 2008 yılğa Ğiraqtan ğäskärne çığarırğa, anda barı tik Ğiraq armiäsen öyrätü belgeçlären qaldırırğa.
Küp kenä amerikan säyäsmännäre, häm ğadi amerikannar da, Bushnıñ xäzerge Ğiraq säyäsäten xata dip sanıy, yaña täqdimnärne xuplap qarşı aldı. Ä menä administratsiäneñ üzendä, häm dä qayber Yaqın Könçığış illärendä, arqan tartışular başlandı. Küräseñ, bu şartlarda anıq strategiä bilgeläw ciñel tügel.
"Moña ğäcäplänäse yuq, täqdimnärne tärtipkä salu, kiñäşçelär belän söyläşü öçen prezidentqa waqıt kiräk. Bilgele ber waqıt eçendä bu bulır, ämmä prezidentnıñ citärlek kiñäşläştem, iñ yaxşı kiñäşne işettem, digän xise bulırğa tieş" di däwlät sekretare Condoleezza Rice.
Başqa säyäsmännär, şul isäptän Senattağı küpçelek citäkçese demokrat Harry Reid, waqıt suzu berkemgä dä faydağa tügel, digän fikerdä.
Administratsiäneñ yuğarı räsmiläre älegä fikerlären belgertmi, ämmä amerikan matbuğatı häm televideniesenä qarasañ, prezident qolağına ireşü öçen qızu köräş bara.
Bu xäbärlärgä qarağanda, Condoleezza Rice urtaçıl sönni citäkçelärne şiği premier Nuri Äl-Mäliki belän berläşterü yaqlı ikän. Töp fiker şul – urtaçıl sönni-şiği koalitsiä tözü Ğiraqqa totrıqlılıq kiteräçäk, ike yaqnıñ da ğisyançıları çittä qalaçaq.
Vitse-prezident Dick Cheney bu plan barıp çıqmayaçaq digän fikerdä. Ul Ğiraqnıñ küpçelegen täşkil itkän şiğilär xökümäten xuplaw yağında.
Läkin bu planğa Amerikanıñ töbäktäge tarafdarı, kübesençä sönnilär yäşägän Söğüd Ğäräpstanı qarşı. New York Times yazuınça, Cheney''nıñ küptän tügel anda bulğan säfäre waqıtında söğüdlelär, AQŞ Ğiraqta şiğilär yağın alsa, bez söniilärgä aqçalata yärdäm itäçäkbez dip kisätkän.
Düşämbedä Söğüdneñ tanılğan ruxaniları bar dönya sönnilären Ğiraqtağı şiğilärgä qarşı berläşergä çaqırdı. Söğüdneñ Quşma Ştatlardağı ilçese Törki Äl-Fäizal, wazifasınnan kitä digän süzlär sürätendä, öyenä qaytıp kitte.
Ğiraqtağı ğäskär mäsäläsendä dä fikerlär törle. Täqdimneñ berse – Bağdadqa 15-30 meñ östämä xärbi cibärü. İkençese qapma-qarşı – amerikannarnı mäshäb-ara ızğış urınnarınnan çığarıp, anda Ğiraq köçlären kertü.
Qısqası, sorawlar küp, cawapları qayçan bulır – bilgesez. "Bu Yaña yılğa qädär bulmas. Köne, waqıtı, urını turında berni äytä almıym. Bu sorawlar älegä cawapsız. Läkin iñ möhime – prezident bu mäsälädä eşen däwam itä" dide sişämbedä Bushnıñ süzçese Tony Snow.
Demokratlar kontrolendäge Kongress wazifasına kiläse ayda keräçägen iskä alğanda, Bushnıñ qarar qılu öçen waqıtı küp qalmıy diärgä bula.
Ali Ğilmi
İke partiä wäkillären dä kertep Kongress tarafınnan tözelgän bu törkem prezidentqa berniçä konkret täqdim yasadı, qayberläre Bushnıñ xäzerge säyäsätenä kisken üzgäreş bulıp tora: äytik, Ğiraqnıñ kürşeläre İran häm Süriä belän söyläşülär başlarğa, 2008 yılğa Ğiraqtan ğäskärne çığarırğa, anda barı tik Ğiraq armiäsen öyrätü belgeçlären qaldırırğa.
Küp kenä amerikan säyäsmännäre, häm ğadi amerikannar da, Bushnıñ xäzerge Ğiraq säyäsäten xata dip sanıy, yaña täqdimnärne xuplap qarşı aldı. Ä menä administratsiäneñ üzendä, häm dä qayber Yaqın Könçığış illärendä, arqan tartışular başlandı. Küräseñ, bu şartlarda anıq strategiä bilgeläw ciñel tügel.
"Moña ğäcäplänäse yuq, täqdimnärne tärtipkä salu, kiñäşçelär belän söyläşü öçen prezidentqa waqıt kiräk. Bilgele ber waqıt eçendä bu bulır, ämmä prezidentnıñ citärlek kiñäşläştem, iñ yaxşı kiñäşne işettem, digän xise bulırğa tieş" di däwlät sekretare Condoleezza Rice.
Başqa säyäsmännär, şul isäptän Senattağı küpçelek citäkçese demokrat Harry Reid, waqıt suzu berkemgä dä faydağa tügel, digän fikerdä.
Administratsiäneñ yuğarı räsmiläre älegä fikerlären belgertmi, ämmä amerikan matbuğatı häm televideniesenä qarasañ, prezident qolağına ireşü öçen qızu köräş bara.
Bu xäbärlärgä qarağanda, Condoleezza Rice urtaçıl sönni citäkçelärne şiği premier Nuri Äl-Mäliki belän berläşterü yaqlı ikän. Töp fiker şul – urtaçıl sönni-şiği koalitsiä tözü Ğiraqqa totrıqlılıq kiteräçäk, ike yaqnıñ da ğisyançıları çittä qalaçaq.
Vitse-prezident Dick Cheney bu plan barıp çıqmayaçaq digän fikerdä. Ul Ğiraqnıñ küpçelegen täşkil itkän şiğilär xökümäten xuplaw yağında.
Läkin bu planğa Amerikanıñ töbäktäge tarafdarı, kübesençä sönnilär yäşägän Söğüd Ğäräpstanı qarşı. New York Times yazuınça, Cheney''nıñ küptän tügel anda bulğan säfäre waqıtında söğüdlelär, AQŞ Ğiraqta şiğilär yağın alsa, bez söniilärgä aqçalata yärdäm itäçäkbez dip kisätkän.
Düşämbedä Söğüdneñ tanılğan ruxaniları bar dönya sönnilären Ğiraqtağı şiğilärgä qarşı berläşergä çaqırdı. Söğüdneñ Quşma Ştatlardağı ilçese Törki Äl-Fäizal, wazifasınnan kitä digän süzlär sürätendä, öyenä qaytıp kitte.
Ğiraqtağı ğäskär mäsäläsendä dä fikerlär törle. Täqdimneñ berse – Bağdadqa 15-30 meñ östämä xärbi cibärü. İkençese qapma-qarşı – amerikannarnı mäshäb-ara ızğış urınnarınnan çığarıp, anda Ğiraq köçlären kertü.
Qısqası, sorawlar küp, cawapları qayçan bulır – bilgesez. "Bu Yaña yılğa qädär bulmas. Köne, waqıtı, urını turında berni äytä almıym. Bu sorawlar älegä cawapsız. Läkin iñ möhime – prezident bu mäsälädä eşen däwam itä" dide sişämbedä Bushnıñ süzçese Tony Snow.
Demokratlar kontrolendäge Kongress wazifasına kiläse ayda keräçägen iskä alğanda, Bushnıñ qarar qılu öçen waqıtı küp qalmıy diärgä bula.
Ali Ğilmi