Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiäneñ Zur 8-lektä räislek yılı qarşılıqlar belän ütte


2006 yıl Rusiä öçen Zur 8-lektä räislek yılı buldı. Sovetlar Berlege cimerelgännän birle bu Mäskäw öçen iñ yuğarı wazifa buldı. Yıl başında iğitibar Rusiägä yünälde, Könbatışta Mäskäw bu wazifağa ni däräcädä layıqlı, digän bäxäslär bardı. Şuşı şiklär yıl axırında da qala birä.

Rusiäneñ Zur 8-lektä räislek itü yılı qarşılıqlardan başlandı häm qarşılıqlar belän tögällänä dä.

Ğinwar ayında räislekne Britaniädän alu belän, Rusiä Ukraina belän gaz bäxäsenä kerep battı. Könbatış Mäskäwne gaznı möştärilärgä basım yasaw öçen qoral itep qullanuda ğäyepläde.

Yıl axırında, räislegen Germaniägä tapşırırğa äzerlängändä, Rusiä şul uq gaz mäsäläsendä Belarus belän bäxäsläşä.

Monnan tış, jurnalist Anna Politkovskaya, elekke küzläw ofitserı Alekandr Litvinenkonıñ üterelüläre Kreml yözenä külägä taşladı.

Mäskäw Zur 8-lektä räislegen, Peterbur sammitın dönyadağı abruyın kütärü öçen faydalanırğa telägän ide.

Könbatışta küplär bu yuğarı wazifa Mäskäwne farazlıraq, ışanıçlıraq partner bulırğa möcbür iter, dip ömetlände.

Ämmä Heritage Foundation oyışmasınıñ Mäskäwdäge wäkile Yevgeny Volk süzlärençä, bu ömetlär aqlanmadı:

"Rusiäneñ Zur 8-lektä räislege belän bäyle ömetlär ike yaqtan da aqlanmadı. Rusiä bu räislekne üzeneñ Könbatıştağı abruyın kütärü, energetika bazarında urının nığıtu, otışlı kileşülär tözü öçen qullanmaqçı ide" di Heritage Foundation wäkile.

Könbatışnıñ da, Rusiäneñ energiä bazarına kerü niätläre, Dnestr buyı, Abxaziä, Könyaq Osetiä konfliktların xäl itüdä Mäskäw kübräk xezmättäşlek iter digän ömetläre tormışqa aşmadı.

Monıñ säbäpläre närsädä? Belgeçlär fikerençä, ber öleşe şunda: Zur 8-lek kebek küp yaqlı xalıqara institutlarğa Rusiä häm Könbatış törleçä qarıy:

"Rusiä häm Könbatış öçen küpyaqlılıq berük närsä tügel. Ägär sin berär xalıqara oyışmağa keräseñ ikän, anıñ qağidäläre siña häm yaxşı, häm naçar yaqtan täesir itä. Rusiä monı alay itep kürmi" di Londondağı Chatham House institutında Rusiä häm Yewraziä programı citäkçese James Nixey.

Rusiä üze moña niçek qarıy?

"Rusiä Zur 8-lekkä töbäk ile bularaq, töbäk kön tärtibe belän kerde. Berdän-ber çığarma – energetika iminlege mäsäläse buldı. Läkin ansı da, ğomüm strategiä buldıruğa tügel, ä Rusiäneñ möştäriläre belän söyläşüenä qaytıp qaldı" di Mäskäwdäge Tışqı häm Saqlanu Säyäsäte Şurası wäkile Timofei Bordaçev.

Ütep baruçı yılda Rusiäneñ Gazprom monopoliäse milegen arttırdı, neft şirkätläre çit illärdä eşçänlegen cäyelderde. Berük waqıtta Mäskäw çit il kompaniälärenä Rusiä bazarına kerü mömkinlege birgän Energiä Xartiäsen imzalawdan baş tarttı.

Rusiä öçen yılnıñ bälki dä iñ zur uñışı – Quşma Ştatlar anıñ Dönya Säwdä Oyışmasına kerü niäten xupladı. Rusiäneñ küptänge telägendä bu iñ zur kirtä ide. Döres, xuplawnı äle tağın berniçä ildän alası bar.

Ber yaqtan, Zur 8-lektä räislek itü simvolik ber närsä:

"Bu kübräk tamaşa, läkin Rusiä öçen üzeñne dönyanıñ iñ bay häm däräcäle 8 ile arasında itep kürsätü bik möhim" di James Nixey.

Bu küzlektän qarağanda - küplär Rusiä Zur 8-lekkä layıq tügel disä dä – anıñ iñ bay illär oyışmasında citäkçe buluı, üze genä dä, Mäskäwneñ däräcäsen arttırdı.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG