Accessibility links

Кайнар хәбәр

Säddam Xösäyen asıp üterelde. Dönya törle reaksiälär belderä


Bağdad, 30 Dikäber 2006 – Keşeçelekkä qarşı cinäyät qıluda ğäyeplängän Säddam Xösäyen şimbä tañında Bağdadta asıp üterelgän.

Xökemneñ ğämälgä quyıluwı videoğa töşerelgän.

Säddamnıñ soñğı minutların bügen däwlät televideniäse aşa böten Ğiraq xalqı kürde. Xakim Mönir Haddad Azatlıq radiosına:

"Xökem qararı irtänge 6.10 minutta Yäşel Zona çitendä ğämälgä quyıldı. Anda 14 keşe bar ide, şul sanda min, Yuğarı Ğiraq Tribunalı wäkile, baş prokuror Monqeth äl-Färäün, yustisiä ministrı urınbasarı, ministrlar şurası wäkilläre, xökümät äğzaları häm 4 törmä saqçısı bar ide. Amerikan yağınnan wäkillär bulmadı."

Televideniädä Säddamnıñ soñğı minutları, elekke Ğiraq citäkçeseneñ xökem urınına kilüe, muyınına baw elenüe kürsätelde. Xakim Haddad bu xaqta tulıraq itep söyläde:

"Säddam Xösäyen qaradan kiengän ide, saqalı bar ide. Qulına Qor''än totqan ide, qiäfäte tabiği, tınıç ide. Ul "min suğışırğa öyrängän, ülemnän qurıqmıym", dide. Şulay uq ul säyäsät turında söyläde, "farsilar belän saq bulığız" dide, häm Ğiraqta tüzemlelekkä çaqırdı. Säddam tiz ülde."

Xalıqara cämäğätçelektän törle reaksiälär kilä. İñ berençelärdän bulıp üz süzen AQŞ prezidentı George Bush äytte. Yazma räweştä taratılğan belderüdä, xökem eşe – Säddam üze üz qorbannarına ber qayçan da kürsätmägän ğädellek ğämäle ide, dielä. Ämma Säddamnıñ üleme ilgä tınıçlıq kitermiäçäk, digän Bush.

AQŞnıñ berektäşläre Awstraliä häm Britaniä dä, şundıyraq fikerdä tora. Londonda, Britaniä tışqı eşlär ministrı Margaret Beckett, Säddam üzeneken aldı, dide, ämma Britan xökümäteneñ ülem cäzasına qarşı bulğanın iskä töşerde. Sydneyda, Awstraliä premyer-ministrı John Howard, Ğiraqqa kitergän ğazapnı küz aldında totqanda, Säddam tieşle cäzasın aldı, dip belderde.

Säddam 1982 yılda Äl-Dücäil qalasında 148 şığınıñ üterelüe öçen ğäyeple dip tabıldı häm 5 Noyäberdä maxsus tribunal tarafınnan ülemgä xökem itelde. 26 Dikäberdä Apellätsiä mäxkämäse qararnı köçendä qaldırdı.

Xoquq yaqlaw oyışmaları xökem eşen "zur xata" dip täñqitläde. New Yorkta urnaşqan Human Rights Watch oyışması başlığı Richard Dicker, Säddam östennän bulğan xökem eşe häm anı asıp üterügä tarix üz bäyäsen biräçäk äle, dip belderde.

Äfğanstan prezidentı Hämid Qarzainıñ reaksiäse tınıç buldı:

"Elekke Ğiraq prezidentın asıp üterü – Ğiraq xökümäte eşe. Bez Ğiraq xalqına tınıçlıq, mullıq häm şatlıq telibez. Bu yañalıqnıñ Äfğanstanğa ber nindi dä täsire bulmayaçaq."

Qayber illär Säddamnı üterüne kisken täñqitläp çıqtı. Libiädä 3 könlek mätäm iğlan itelde. Vatikan ülem cäzasınıñ ğämälgä quyıluın "faciğa" dip atadı. Rusiä ülem cäzasın täñqitläde häm Säddamnıñ üleme köç qullanunı tağın da arttıru ixtimalına borçılu belderde. Yevropa Berlege Säddam qılğan cinäyätlärne dä täñqitläde, ülem cäzasın da kisken ğäyepläp çıqtı.

Ğiraqnıñ üzendä isä Säddamnıñ ülemenä küplär şatlandı. Şığılar yäşägän äs-Sadrda bäyräm itelsä, Säddamnıñ tuğan şähäre Tikritta berniçä yöz keşe Säddamnı asıp üterügä protest belderergä çıqtı.

Ğiraq räsmiläre, Säddam Xösäyenneñ qayda cirlänäçägen äle xäbär itmäde. Elekke Ğiraq citäkçeseneñ advokatı Najeed än-Nuaim, räsmilärgä, Säddamnı Ğiraqtan çittä kümergä sorap möräcäğät itkän.

Alsu Qormaş
XS
SM
MD
LG