Accessibility links

Кайнар хәбәр

Gaz bäyäsen kütärüne Belarus iqtisadı "kütärä" alırmı?


Rusiädäge "Gazprom"nıñ Belaruskä satqan tabiği gaz bäyälären yaña yıldan ikelätä arttıruı Minskidäge xökümätne şaqtıy awır xäldä qaldıra - älegä qädär Rusiädän gaznı arzanğa ğına alıp yatqan Belarusneñ iskitmäle iqtisadi üseşe öleşçä näq menä şuña, häm Rusiädän neftne export salımnarın tülämi genä alıp yatuına bäyle ide.

Yaña 2007-nçe yıldan alıp Belarus Rusiädän kilgän tabiği gaznıñ här meñ şaqmaq metrına xäzer 100 dollar tüli. Moña qädär isä näq şul uq küläm öçen ul yaqınça 47 dollar tüläp kilde. Ayırma şaqtıy zur - ber tön eçendä bäyälär ikelätä arttı bulıp çığa. Üseş monıñ belän genä çiklänmi, gaz bäyäse yıl sayın arta barıp, 2011-nçe yılda Yewropağa satılğan gaz bäyäläre belän tigezlänäçäk.

Belarusneñ gaz öçen şuşı yaña çığımnarı öleşçä "Gazprom" tarafınnan qaplanaçaq, bilgele bulğança, Rusiäneñ gaz monopoliäse 2 yarım milliard dollarğa "Beltransgaz" şirkäte aksiäläreneñ yartısın satıp alırğa cıyına, häm bu aqça dürt yıl eçendä Belarus büdjetına kerep baraçaq. Moñardan tış Belarus "Gazprom"nıñ üze aşa Yewropağa quğan gazı öçen tranzit bäyälären kütärä, şuña kürä qayber iqtisadçılar gaz bäyäläre artunıñ ilgä zianı ällä ni zur bulmas, digän fikerdä. Belarustäge bäysez iqtisad belgeçe Leanid Zlotnikau şul fikerdä toruçılarnıñ berse:

"Bu yılğa qarağanda, iqtisadnıñ yuğaltuları yaqınça 500 million dollar bula ala. Başqa närsälärne isäpkä almağan oçraqta, bu andıy uq zur yuğaltu tügel, çönki bezneñ eçke citeşterü küläme yaqınça 32-34 milliard dollar täşkil itä", dip isäpli bäysez belgeç Leanid Zlotnikau.

İkençe ber iqtisadçı, Tansyana Manyonak fikerençä dä, bıyılğı yuğaltularnı xökümät äle niçek tä bulsa qaplıy alaçaq, 2006-nçı yıl azağında Belarustä Däwlät täräqqiäte fondı qorılğan bulğan häm anda 600-läp million dollar cıyılğan bulırğa tieş.

Ä menä inde tağın da yırağraq kilçäkkä qarağanda, gaz çığımnarınıñ iqtisad öçen awırraq bula başlawın farazlarğa mömkin. Minskidäge belgeç Leanid Zayka, yaña bäyälär inde bıyıldan uq Belarustäge inflätsiäne ike märtäbä arttıraçaq, dip uylıy.

Belarus xökümäte, gaz bäyäläre artuınıñ töp awırlığı kümäk, korporativ qullanuçılarğa töşäçäk, alar här meñ şaqmaq metr gaz öçen 150 dollar tüliäçäk, dip belderde. Ä inde şäxsi qullanuçılar öçen bıyıl bäyä yaqınça 5-6 dollarğa ğına artaçaq, dip planlaştırıla.

Ämma Belarus xakimiäte öçen gaz ğına tügel, neft belän dä şaqtıy kierenke wäzğiät kilep tudı. Moña qädär ul Rusiädän neftnı export salımnarı quyılmağan bäyägä alıp, anı üzendäge Navapolatski häm Mazır kombinatlarında eşkärtä häm anda citeşterelgän malnı inde Yewropağa dönya bäyälärenä sata ide. Dikäbr ayında isä Rusiä xökümäte Belaruskä satılğan neftkä dä export salımın quydı. Näticädä Minski Rusiädän neft satıp aluın tuqtattı, ä ğinwarnıñ 3-endä prezident Lukaşenka maxsus färmanı belän Belarus aşa quılğan neftkä tranzit bäyälären kertte.

Belarusneñ bu ölkädäge yuğaltuları gaz bäyäsen arttıruğa qarağanda da zurraq bula ala, dip belderä belgeçlär. Rusiädän arzan neft alıp, anı eşkärtü produktların satudan tuqtaw näticäsendä Belarus büdjetı keremnäre ay sayın yaqınça 200 million dollarğa kim bulaçaq.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG