Samarda “Berdämlek”, “Azan”, “Säläm” isemle gäcitlär çığıp kilä. “Berdämlek” belän “Azan” inde üz yözlären tabıp, üz ezlärenä töşkän basmalar. Ä menä “Säläm” äle aqsıy- tuqsıy ğına dönya kürep bara. Ğömerdä bulmağannı bu yulı “Säläm” sigez bitle bulıp ta, tösle dä çıqqan.
Dekaber ayında Sızranda açılğan taş mäsced turında tösle fotografiälär belän bizäp matur material urın alğan. Töbäkne öyränü muzeyında “Mädäni törlelektä ruxi berdämlek” isemle kürgäzmä eşli. Şunda islamğa qağılğan eksponatlar turında yazma urnaştırılğan. “Säläm” gäcite tarixqa da küz salğan. Bögelmä pedagogiä uçilişçesı möğallimäse El'za Ğibadullina yazuınça, Samarda berençe mäsced 150 yıl elek tatar qazaqları tarafınnan salınğan bulğan, ä ul qazaqlar Maça
Slobodasında äle 16 ğasır axırında uq yäşägännär. Ä inde rus türäläre äle röxsät käğäze birmägän xäldä dä 1844 yılda Samarnıñ Saratov uramında tatar möselmannarı cıyılıp biş waqıt namaz uqıy torğan bulğannar. Ä säbäbe bik ğadi, Mälzetdinov digän tatarıbız räsmiläştermiçä üz öendä 5 waqıt namaz uqıtqan. 13 yıldan soñ ğına Mälzetdinov öe mäsced statusın ala.
“Tarixi şäxeslär” rubrikasında Äxmät-bay Xösäenov turında yazılğan. Äxmät-bay Xösäenovnıñ ülüenä bıyıl 100 yıl tula. Xösäenov Irınburda ataqlı “Xösäiniä” mädräsäsen saldıru belän tanılğan şäxes. Läkin dä Samar töbägendä dä ul üz aqçasına mäscedlär saldırğan.
Äxmätbay Xösäenov 1893 yılnı Berlinda üzeneñ säwdä yortın aça, şundıy uq säwdä yortın ul Paricda da açıp cibärä. Şuña da ul Irınburdağı “Xösäinä” mädräsäsendä şäkertlärgä alman häm fransuz tellären uqıtunı kertä. Ğomumän gäcitäneñ tulı ber biten alğan “Äxmät-bay Xösäenov” isemle yazma ğacäyep zur qızıqsınu belän uqıla, çönki bu yazma bügenge adämnärgä ütä dä ğibrätle.
“Säläm”neñ bu sanı böten yaqtan da kamil dip äyter öçen tübändägelär genä citeşep betmi kebek:
Ni öçender 8 bitle gäcittä tatar telendä yazmalarğa urın tabılmağan;
“Säläm” gäcite üzeneñ qiblası itep islam yädkärlären propagandalaunı küzdä tota disä dä universitet çirkäwe turında yazıp çığa;
Dini gäcittä Qırğızstanda Samar oçkıçların alaçaqlar dip yazuı da inde çerep betkän xäbärne qabatlaw ğına;
Ğomumän ällä qayçan ülgän ataqay Andrey Nikolaevqa “Säläm”neñ 1-nçe bitendä küz yäşe tügü dä , yanğınnan soñ miçkädä su kiterü bulıp qabul itelä. Urınsız quştanlanu häm intellektual' tarlıq itep qabul itelä.
Şamil Bahautdin, Samar
