Pänceşämbe könne Tatarstannıñ Däwlät Şurasında cirle üzidarä orğannarınıñ eşçänlegen buldıruçı qanunnar çığaru mä’sälälärendäge yañalıqlar turında matbuğat oçraşuı uzdı. Anda Tatarstannıñ Yustitsiä ministrı Midxät Kormanov häm Tatarstannıñ cirle üzidarä häm däwlät tözeleşe komitetı urınbasarı Aleksandr Fedorov qatnaştı. Anda cirle üzidarälärenä däwlät wäqälätläre birü häm munitsipal' berämleklärneñ çiklären bilgeläw turında söyläştelär.
Bilgele bulğança, Sovetlar Berlege waqıtında başqarma xakimiät oyışmaları däwlät tarafınnan bilgelängän. Cirle üzidarälär buldıru turında federal' häm Tatarstan qanunnarı qabul itelgännän soñ, Rusiä töbäklärendä munitsipal' oyışmalar, cirle üzidarälär oyışa başlıy. Ğädäti tormışta barlıqqa kilgän barlıq sorawlarnı näq menä alar xäl itä. Munitsipal' berämleklärneñ häm cirle üzidarälärneñ köndälek eşçänlegenä kilgändä, xäl itelmägän, qarşılıqlı mäs'älälär baytaq. Şularnıñ iñ zurısı – cirle üzidarälärne finanslaw, byudjet ölkäsendäge awırlıqlar belän bäyle. Alarnı çişü mömkinlekläre turında deputat Aleksandr Fedorov bolay dide.
Här munitsipal' berämlek byudjet mä’sälälären üze xäl itärgä tieş. Monıñ öçen salım qanunnarına da tözätmälär kertep, rayonda cıyılğan aqçalarnı federal' häm töbäk qaznasına küçermiçä, urında qaldırırğa kiräk. Bu rayonnarnıñ üzendä östämä kerem çığanaqları buldıraçaq. Şulay uq bu här keşedän alına torğan salımğa da qarıy. Ul eş häm toru urınnarınnan alınırğa tieş. Aleksandr Fedorov äytüençä, yış qına qayber keşelär ber cirdä eşli, ä ikençe cirdä tora. Şul räweşle keremnär häm sotsial' taşlamalar alarğa ike cirdän dä kerä. Ä salımnı alar barı eş urınında ğına tüli. Şuña kürä xäzerge waqıtta Däwlät Dumasında salım turındağı qanunğa tözätmälär kertü buyınça eş alıp barıla. Älege tözätmälär munitsipal' berämleklärgä üz qaznalarına kübräk salım alu mömkinlege birä. Bu isä alarnıñ möstäqillegen genä arttıraçaq. Ämma, Aleksandr Fedorov äytüençä, bügenge köndä ber meñgä yaqın munitsipal' berämlekläreneñ barı 38 genä andıy möstäqillekkä iä.
Oçraşuda şulay uq munitsipal' berämleklärneñ çiklären bilgeläw turındağı mäs'älälär da kütärelde. Cirle üzidarä turındağı Federal' qanun nigezendä 2009 yılğa qädär alar tögäl bilgelängän bulırğa tieş. Ämma bu mäs'älä munitsipal' berämleklär arasında qarşılıqlar da tudıra, çönki yış qına ber berämlek ikençeseneñ cirenä kergän bulıp çığa. Mäsälän, Ägerce rayonınıñ küpmeder öleşe Udmurtiägä kergän. Mondıy misallar baytaq, di Aleksandr Fedorov. Niçek kenä bulmasın, munitsipal' berämleklärneñ çiklären üzgärtü barı tik cirle xalıq röxsäte belän, yäğni referendumda çişelergä tieş. Xätta urman, sular da munitsipal' berämleklär arasında bülenergä tieş. Bu xaqta Tatarstannıñ yustitsiä ministrı Midxät Kormanov bolay dide.
Federal' qanun nigezendä, respublikada buş cirlär bulırğa tieş tügel. Urmanmı, sularmı – alar barısı da cirle üzidarägä kertelergä tieş häm alardan salım alınırğa tieş. Matbuğat oçraşu axırında munitsipal' rayonnarda yañalıqlarnıñ niçek ütkärelüe belän tanışu, urında barlıqqa kilgän sorawlarnı çişü öçen, respublikanıñ törle rayonnarında küçmä utırışlar uzdırılaçağı da äytelde.
Güzäl Zıyätdinova
