Çınlap ta, berençe qaraşqa ğadi genä, äyber kebek – keläm. Ayaq astına salına, yä bulmasa, diwarğa elenä torğan, matur bizäkläp tuqılğan ber cäymä. Baqsañ, anıñ ğasırlardan kilgän tarixı, üz mädäniäte, sänğäte, xättä säyäsäte, qısqası, üz dönyası bar ikän. Keläm dönyası. Domotex yärminkäse şuşı dönyanıñ ber çağılışı.
Borınğı zamannardan birle keläm illäre sanalğan İran, Törkiä, Äfğanstan, alardan qalışırğa telämägän Qıtay, Paqstan häm başqa illärdän kilgän şirkätlär bu kürgäzmädä ber-berseneñ serlären genä tügel, zamanä taläplären dä öyränä. Ä taläplär üzgärä, alar belän bergä keläm dönyası da.
Misal öçen, mäşhür farsı kelämnäre elek-elektän şäreqnıñ yaqtı qoyaşında balqıp torğan quyı-susıl tösläre belän dan qazanğan. Tanılğan Bayat Nomad Gaminchi şirkäte bıyıl şuşı qağidädän taypılıp, kürgäzmägä yaña icatın alıp kilgän – yomşaq häm yaqtı töstäge kelämnären. Säbäbe – bazar taläbe. Könbatışta qışlar ozınraq, qoyaş sülpänräk. Ä küñel yaqtılıq teli, yort disaynerları yaqtıraq kelämnär sorıy ikän. Bez bu taläplärne iskä alırğa mäcbür di, İran häm Quşma Ştatlarda eş itüçe bu şirkätneñ wäkile Ali Bayat:
“Bazarda ike törle taläp bar. Berernçese – yort, toraq bizäwçelär, disaynerlar. İkençese – kelämne sänğät äsäre dip sanawçılar, alarına çın, asıl kelämnär kiräk. Bez bazardağı şuşı ike taläpne dä iskä alırğa tieş.”
Kürgäzmädä Bayat firmasınıñ bilämäse zur angar urtasında, pıyala belän uratıp alınğan. Tirä yaqta kiştä-kiştä keläm ürnäkläre. Törle illärdän kilgän säwdägärlär saylanıp yöri, şunda uq alış-bireş başlana. Berniçä kön eçendä distälägän million eurolıq tawar satıla.
Qayber citeşterüçelär keläm dönyasındağı üzgäreşlärgä tiskäre qarıy. Töslär genä tügel, xäzer inde bizäklär dä üzärep bette, dip suqrana İstanbuldağı Minem Yortım şirkäte wäkile Ahmät Koker:
“Elegräk möştärilär öçen iñ möhime – tuqu sänğäte ide. Keläm tuquçı xatın-qızlar xislären cigep yıllar däwerendä üz bizäklären buldıra ide, här töbäkneñ üz bizäge bula ide. Xäzer barısı da butalıp bette. Berük kelämdä farsı, hind, törek, kavkaz, äzeri bizäklären kürep bula. Yağni, xäzer keläm ul mädäniät ürnäge tügel, ä disaynerlarnıñ cıyılma icatı.”
Nişlieseñ, zamana taläbe. Äytergä kiräk, kelämnärneñ ğadiläşü, yaqıtraq töslärgä küçü ğalämäte elegräk tä küzätelgän. XIX ğasır axırında Yewropa, Quşma Ştatlarda iqtisadi üseş, sänäğätläşü çorında, ber tön eçendä baylar qatlamı barlıqqa kilgän. Zatlı kelämnär ul çaqta da baylıq bilgese. Yaña baylar İslam mädäniäteneñ qatlawlı bizäkläre urınına ğadiräk sürätlär taläp itkän. Mäşhür Ziegler kelämnäre şulay barlıqqa kilgän. Bügenge Chobi kelämnäre şul çornıñ qaytawazı sanala.
Şäreq kelämçeläre bügen dä, Könbatış möştärienä yararğa tırışa, salam belän peçän çümäläse arasında aptırap qalğan işäk kebek, traditsiä belän moda arasında saylanırğa mäcbür.
Qayber citeşterüçelär, iñ yaxşısı - moda artınnan quırğa tügel, aña qarşı torırğa kiräk, di. Boları Könbatışnıñ ikençe ber xastalığına ömetlänä – tabiği äyberlär yaratuına.
Tähranda urnaşqan Carpet Heritage şirkäteneñ Londondağı citäkçese Xösäyen Attaran üzeneñ kelämnären sürätlägändä ber genä süz qullana – alar “saf” di:
“Şähsän min bu kelämnärdän energiä alam, min alarnıñ çın ikänen, saf materialdan yasalğanın beläm. Keläm tuquçılar anı üz öyendä, üz qulları belän tuqığan, maşinada, yä fabrikada tügel. Bu kelämnär cıyılması Farsığa Qaytu dip atala, häm alar sezne çınlap ta, çın Farsığa alıp qayta.”
Şulay, Domotex yärminkäsendä keläm yasawçılar üz malın küpläp satuçılarğa täqdim itä. Tegeläre anı centekläp öyränä, qapşap qarıy, yonnıñ, töyennärneñ sıyfatın tikşerä. Qarar qılunıñ ni qädär awır ikänen üzläre genä belä, alay da ser birmäskä tırışalar.
Keläm yärminkäse qaynıy. Dönyanıñ törle illärennän kilgän säwdägärlär. Baqsañ, aralarında üz telebezdä söyläwçelär dä bar ikän.
İrhan Nisametdin, täcribäle keläm belgeçe, Helsinkidağı İmperial Matto isemle keläm yortı xucası, mondıy kürgäzmälärdä inde distä yıllar qatnaşa:
"Bu kürgäzmädä, zamanında, Finlandiädän genä 20läp tatar cıyıla ide. Ul bik küñelle ide, kiçlären bergäläp utıra idek, biznes turında söyläşä idek, törek restoranına bara idek. Xäzerge waqıtta bu tatar firmaları äzäygän, çönki buın üzgärgän, balaları atalarınıñ eşen däwam itmägän. Bezgä kilgändä, bez bu keläm alanında inde öçençe buın."
İrhan Nisametdin belän äñgämäne kiläse şimbä "Keläm dönyası" şälkemeneñ ikençe öleşendä tıñlıy alasız.
Ali Ğilmi
Borınğı zamannardan birle keläm illäre sanalğan İran, Törkiä, Äfğanstan, alardan qalışırğa telämägän Qıtay, Paqstan häm başqa illärdän kilgän şirkätlär bu kürgäzmädä ber-berseneñ serlären genä tügel, zamanä taläplären dä öyränä. Ä taläplär üzgärä, alar belän bergä keläm dönyası da.
Misal öçen, mäşhür farsı kelämnäre elek-elektän şäreqnıñ yaqtı qoyaşında balqıp torğan quyı-susıl tösläre belän dan qazanğan. Tanılğan Bayat Nomad Gaminchi şirkäte bıyıl şuşı qağidädän taypılıp, kürgäzmägä yaña icatın alıp kilgän – yomşaq häm yaqtı töstäge kelämnären. Säbäbe – bazar taläbe. Könbatışta qışlar ozınraq, qoyaş sülpänräk. Ä küñel yaqtılıq teli, yort disaynerları yaqtıraq kelämnär sorıy ikän. Bez bu taläplärne iskä alırğa mäcbür di, İran häm Quşma Ştatlarda eş itüçe bu şirkätneñ wäkile Ali Bayat:
“Bazarda ike törle taläp bar. Berernçese – yort, toraq bizäwçelär, disaynerlar. İkençese – kelämne sänğät äsäre dip sanawçılar, alarına çın, asıl kelämnär kiräk. Bez bazardağı şuşı ike taläpne dä iskä alırğa tieş.”
Kürgäzmädä Bayat firmasınıñ bilämäse zur angar urtasında, pıyala belän uratıp alınğan. Tirä yaqta kiştä-kiştä keläm ürnäkläre. Törle illärdän kilgän säwdägärlär saylanıp yöri, şunda uq alış-bireş başlana. Berniçä kön eçendä distälägän million eurolıq tawar satıla.
Qayber citeşterüçelär keläm dönyasındağı üzgäreşlärgä tiskäre qarıy. Töslär genä tügel, xäzer inde bizäklär dä üzärep bette, dip suqrana İstanbuldağı Minem Yortım şirkäte wäkile Ahmät Koker:
“Elegräk möştärilär öçen iñ möhime – tuqu sänğäte ide. Keläm tuquçı xatın-qızlar xislären cigep yıllar däwerendä üz bizäklären buldıra ide, här töbäkneñ üz bizäge bula ide. Xäzer barısı da butalıp bette. Berük kelämdä farsı, hind, törek, kavkaz, äzeri bizäklären kürep bula. Yağni, xäzer keläm ul mädäniät ürnäge tügel, ä disaynerlarnıñ cıyılma icatı.”
Nişlieseñ, zamana taläbe. Äytergä kiräk, kelämnärneñ ğadiläşü, yaqıtraq töslärgä küçü ğalämäte elegräk tä küzätelgän. XIX ğasır axırında Yewropa, Quşma Ştatlarda iqtisadi üseş, sänäğätläşü çorında, ber tön eçendä baylar qatlamı barlıqqa kilgän. Zatlı kelämnär ul çaqta da baylıq bilgese. Yaña baylar İslam mädäniäteneñ qatlawlı bizäkläre urınına ğadiräk sürätlär taläp itkän. Mäşhür Ziegler kelämnäre şulay barlıqqa kilgän. Bügenge Chobi kelämnäre şul çornıñ qaytawazı sanala.
Şäreq kelämçeläre bügen dä, Könbatış möştärienä yararğa tırışa, salam belän peçän çümäläse arasında aptırap qalğan işäk kebek, traditsiä belän moda arasında saylanırğa mäcbür.
Qayber citeşterüçelär, iñ yaxşısı - moda artınnan quırğa tügel, aña qarşı torırğa kiräk, di. Boları Könbatışnıñ ikençe ber xastalığına ömetlänä – tabiği äyberlär yaratuına.
Tähranda urnaşqan Carpet Heritage şirkäteneñ Londondağı citäkçese Xösäyen Attaran üzeneñ kelämnären sürätlägändä ber genä süz qullana – alar “saf” di:
“Şähsän min bu kelämnärdän energiä alam, min alarnıñ çın ikänen, saf materialdan yasalğanın beläm. Keläm tuquçılar anı üz öyendä, üz qulları belän tuqığan, maşinada, yä fabrikada tügel. Bu kelämnär cıyılması Farsığa Qaytu dip atala, häm alar sezne çınlap ta, çın Farsığa alıp qayta.”
Şulay, Domotex yärminkäsendä keläm yasawçılar üz malın küpläp satuçılarğa täqdim itä. Tegeläre anı centekläp öyränä, qapşap qarıy, yonnıñ, töyennärneñ sıyfatın tikşerä. Qarar qılunıñ ni qädär awır ikänen üzläre genä belä, alay da ser birmäskä tırışalar.
Keläm yärminkäse qaynıy. Dönyanıñ törle illärennän kilgän säwdägärlär. Baqsañ, aralarında üz telebezdä söyläwçelär dä bar ikän.
İrhan Nisametdin, täcribäle keläm belgeçe, Helsinkidağı İmperial Matto isemle keläm yortı xucası, mondıy kürgäzmälärdä inde distä yıllar qatnaşa:
"Bu kürgäzmädä, zamanında, Finlandiädän genä 20läp tatar cıyıla ide. Ul bik küñelle ide, kiçlären bergäläp utıra idek, biznes turında söyläşä idek, törek restoranına bara idek. Xäzerge waqıtta bu tatar firmaları äzäygän, çönki buın üzgärgän, balaları atalarınıñ eşen däwam itmägän. Bezgä kilgändä, bez bu keläm alanında inde öçençe buın."
İrhan Nisametdin belän äñgämäne kiläse şimbä "Keläm dönyası" şälkemeneñ ikençe öleşendä tıñlıy alasız.
Ali Ğilmi
