Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan-Rusiä şartnamäsenä kem qarşı?


Uzğan comğada Rusiä Däwlät Dumasında Tatarstan häm Rusiä xakimiätläre arasında wäkälätlär büleşü turında şartnamä raslandı. Bu Tatarstan öçen genä tügel, ä ğomumän tatar xalqı häm Rusiä federatsiäse öçen möhim waqiğa.

Çınnan da bu şartnamäneñ niçek itep anıñ Däwlät Dumasına kerüe häm ni räweşle çığuı bik möhim üze ber qissağa layıq. Anı raslaw dekaber ayına, annarı 19 ğinwar'gä bilgelänsä dä, qarşılıq köçle buldı. Rusiädäge şovinistik firqälär, Federatsiä Sovetı räise Sergey Mironov Rusiä eçendäge ber töbäk belän şartnamälär tözergä ayaq teräp qarşı çıqtılar. Başqortstan citäkçeläre häm qayber ictimaği oyışmalar ni öçen Qazan belän genä şartnamä tözelä bezgä dä şundıy uq kiräk dip tawış çığardılar. Yänäse Qazan belän Mäskäw arasında şartnamä tözelep Ufa belän tözelmäsä Rusiä federatsiä bula almıy. Xätta 1992 yıldağı federativ kilüçegä Başqortstan imza quyu häm 450 yıl elek başqort ıruları belän İvan Groznıy xakimiäte quşılu da citärlek tügel digän tä'sir qaldı. Ğomumän bu şartnamä arxivqa, çüplekkä taşlanırğa tieş dip farazlawçılar arta barğanda ul 9 fevral', comğa könne Dumağa çığarıldı. Tübän palatadağı 5 säyäsi fraksiäneñ 4 se kisken qarşı çığıp 110 qarşı tawış birsälär dä 306 tawış şartnamä faydasına birelde. Bu waqiğa säyäsätçelär arasında häm matbuğatta zur söyläşülär uyata dip sanıy Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşin. Färit Xäyrulla ulı comğa könne Mäskäwdä bulıp, şimbä irtäsendä qısqa ğına matbuğat oçraşuı ütkärde. Ul şartnamäneñ ähämiäte anıñ yazmışı turında äytte.

Berençedän,Rusiä konstitutsiäse nigezendä şartnamälär belän aralarnı büleşü, kileşü ul üze ber başqalardan ayırılıp toru, däräcäle şartnamä bulır dip uylıym. Şulay uq şartnamä nigezendä prezidentnıñ ike tel belüe, pasportta vkladış buluı tatarlarnıñ ruxın kütärergä tieş.

Şartnamä nigezendä Tatarstan prezidentı ike däwlät telen belergä tieş, pasportlarda Tatarstan simvolikası töşkän tatarça yazulı bitlär saqlanaçaq, çit töbäklärdäge tatarlarğa yärdäm itü qanuni nigezdä başqarılaçaq. Tatarstannıñ Mäskäwdäge wäkileneñ däräcäse tağın da yuğarı bulaçaq. Başqa töbäklär belän şundıy şartnamä bulu mömkinlege turında Färit Möxämmätşin ber süz dä äytmäde Ämma Başqortstan pozitsiäse turında äytkändä bu tema üzennän - üze qalqıp çıqtı. Tatarstan Rusiä şartnamäsen raslawğa Başqortstannan saylanğan Duma deputatları barsı da qarşı tawış birgännär. Färit Möxämmätşin bu turıda açınıp äytkännän soñ üzeneñ şäxsi fikeren dä belderde. Ägär dä berär zaman Başqortstan belän dä şundıy uq dokument öçen tawış birergä turı kilsä Tatarstan deputatları niçek tawış birerlär belmim, minemçä alar aqıllıraq bulırlar dide Färit Möxämmätşin. Çınnan da Ufa deputatları qarşı çıqsalar da şartnamä qabul itelde, xäzer inde bäxäslär federatsiä şurasına küçä, dokument anda 21 fevral'dä qaralırğa tieş.

Rimzil Väli

XS
SM
MD
LG