Başqortstannıñ räsmi xakimiätläre yaña 2007 yılnı başqortlarnıñ Urıs däwlätenä quşılularınıñ 450 yıllıq yubiley yılı dip atasalar da, çınbarlıqta anı respublikadağı yağulıq-energetiqa kompleksı öçen köräş yılı dip atarğa kiräkter. Elek xäbär itelgänçä, Başqortstan prezidentınıñ ulı Ural Räximov kontrolendä dip isäplängän häm respublikadağı yağulıq-energetiqa kompleksına kergän zavodlarnıñ 52проценттан alıp 65 protsentqa qädär aksiälären tuplağan “Başqort kapitalı” şirkäte östendä federal' yäşennär uynıy başladı. Yaña yılğa kerü belän respublika citäkçelegeneñ fatixasın sorap ta tormıyça, Başqortstandağı Salım xezmäte başına yaña keşe kiterep quyıldı. Analitiklar fikerençä, federal' üzäkneñ bu adımı artında Başqortstannıñ yağulıq-energetiqa kompleksın üz qullarına töşerergä niätläwçe Rosneft' häm Gazprom gigantları tordı. Ni disäñ dä, näq Salım xezmäte citäkçese teläsä qaysı predpriätie turında tulı häm tögäl mäğlümat cıya ala. Alay ğına da tügel, predpriätielärneñ yazmışın xäl itüdä xälitkeç rol' uynıy ala. Çınlap ta, Başqortstandağı Salım xezmäte, “Başqort kapitalı” xucalarınıñ rizalığınnan başqa, yağulıq-energetiqa kompleksı aksiäläreneñ kontrol' paketı belän “uynağan” ul şirkätne yuq itü protsessın tuqtattı. Başqortstan citäkçelege Salım xezmäte binası yanında başqort yäşläreneñ rizasızlıq çaraların oyıştıru belän cawap birde. Ä Başqortstan prezidentı Mortaza Räximov 30 ğinwarda respublika televideniese aşa, yağulıq-energetiqa kompleksı zavodların berkemgä dä birergä cıyınmawın belderde.
Ämma, federal' üzäk üzençä cawap birde. Rusiäneñ Federal' salım xezmäte “Başqort kapitalı” aksiälär belän “uynağanda” qanunnarnı bozğan dip, Mäskäwneñ arbitraj mäxqamäsenä möräcäğät itte. 21 fevral'dä arbitraj mäxqamäsendä bu mäs'älä qaraldı häm mäxqamä utırışın 26 martta ütkärergä qarar qılındı.
Qısqaça añlatma: 2006 yıl urtalarında “Başqort kapitalı” xucaları barlıq aksiälären tögäl dürt öleşkä bülep, alarnı yaña oyıştırılğan dürt xäyriä fondına küçergännär. Ä xäyriä fondları, üz çiratlarında, bik tiz genä ul aksiälärne yänä yaña oyıştırılğan dürt çiklängän cawaplılıqtağı firmağa küçerälär. Federal' salım xezmäte raslawına qarağanda, berençedän, aksiälär xäräkäte barışında tabıştan 42 milliard sum salım tülänmägän, ikençedän, aksiälärne tegeläy-bolay äweş-täweş kiterü, alarnı däwlätkä kire qaytarudan qaçu öçen maxsus eşlängän.
Ägär, Federal' salım xezmäte Mäskäwneñ arbitraj mäxqamäsendä xaqlığın isbat itä alsa, “Başqort kapitalı” häm xäyriä fondları qaznağa 42 milliard sumnı çığarıp salırğa tieş bulalar. Alay ğına da tügel, qanunsız operatsiälärdä qatnaşqan barlıq aksiälär dä buşqa däwlät qaramağına alınaçaqlar. Näticädä, “Başqort kapitalı” digän şäxsi şirkätneñ xucaları ğına tügel, Başqortstan digän respublika da üz territoriäsendä urnaşqan neft' eşkärtü zavodlarınnan qolaq qağuı ixtimal. Ämma, eşneñ alay ğına tuqtamawı da bar. Härxäldä, Başqortstannıñ neft' eşkärtü zavodları eşçänlegenä bäyle eks-senator İğor İzmest'yev qulğa alındı häm anıñ tikşerüçelär belän xezmättäşlek itä başlawı waqıtqa ğına bäyleder.
Xällär, çınlap ta qatlawlı yünäleş alğan bulsa kiräk. “Revinform” agentlığı xäbär itüençä, “Başqort kapitalın” kontrol'dä totuçı dip isäplängän Ural Räximov Ufanıñ 18 sanlı xastäxänäsenä kerep yatqan. Xastäxanä citäkçelege bu xäbärgä kommentariy birmi.
Kärim Yauış, Ufa
