Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran: Borınğı farsılarnıñ greklar belän sugışın kürsätkän Hollywood filmı xäzerge zaman irannılarnı qotırta


“300” iseme belän dönya kürgän film İranlınarnıñ açuın çıgardı. Yazuçı Frank Millernıñ kitabı nigezendä töşerelgän älege film, maxsus efektlär belän bayıtılgan, zur budjetlı ber Hollywood kinosı. Bezneñ eraga qädär 480-nçe yılda Fermopildä, Ksers patşa citäkçelegendäge farsı gaskäri köçlärenä qarşı, Spartadan 300 grek fidailäreneñ niçek ayawsız sugışuıñ taswirlıy. İranlılar bu film farsılarını axmaq, märxämätsez itep kürsätep mısqıllıy, di.

İran xökümäte “300” dip atalgan amerikan filmı tiräsendä ğawga çıgarıp Berläşkän Millätlärgä möräcäğat itte. BMOnıñ mağrifät, fän häm mädäniät oyışması, UNESCOga cibärelgän xatta, İran ilçese Möxämmät Riza Dähşäri filmnı İran mädäniäten “mısqıllaw” dip bilgeläde.

Time jurnalınıñ Tährandagı xäbärçese Azidä Moawäni süzlärenä qaraganda, bu film iranlılar arasında bik zur urtaq näfrät tudırgan. Bu şul uq waqıtta çittä yäşägän iranlılarnı da borçiy ikän. İran diasporasınnañ bulgan, Amerikada yäşäwçe sängätçe Mitra Färüxzad şulardan berse. Minem qaraşımça, milli üzañ, milli abruy kebek bik näzberek mäsälägä bäyle waqigä turında tawışsız qalmasqa kiräk. Min filmneñ berniçä kisägeñ häm eçtälegeñ qaragaçtın başta säyer kürengäne öçen berni añlamadım. Läkin soñraq patşa Ksersne niçek taswirlawların kürgäçteñ şaqqattım häm şundıy zur şäxesne bolay tiskäre sürätläp tanıtalar ikän dip uyladım.



İran Prezidenti Mäxmüt Äxmädinecad, qaysı ber zur köçlärne İrannıñ täraqqiätenä ayaq çalu öçen psixologik sugış alıp barırğa tırışa dip gayepläde.

Bu film iranlılarnı mısqıllaw, alarnı kimsetü öçen yasaldımı digän farazlar çığardı. Filmnıñ taratuçısı Hollywood cäwap itep, 300 isemle filmnıñ bernindi dä mädäniätne mısqıllaw maqsatları bulmawın, barı tik tamaşaçılarnı cälep itü maqsatı öçen tarixi ber waqigädän ilhamlanıp, uylap çıgarılgan film buluwın äytte, bernindi säyäsi işarälär yasarğa tırışmagannarın belderde. Filmgä xalıqnıñ igtibarı zur, ul äle berençe atnasınnañ 70 million dollarlıq uñış cıydı satuda.

Läkin bu film nigä qayberäwlärneñ açuın kitärä soñ? Film bezneñ eraga qädär 480-nçe yıllarda, Thermophildä bulgan mäşhür suğış turında bara. 300 Grek Spartannarınıñ 100 meñlägän keşele borınğı farslı ğaskären niçek tuqtatuın taswirlıy.

300 genä keşe meñlägän zur köçkä qarşı niçek tora ala? Bu xäqiqätkä turı kiläme? Film tänqitçese, Joe Queen fikerençä, film kübräk video uyınnarın xäterlätkän “kölke” äsärgä oşap tora.

Queen , bu film greklär tarafınnañ yazılgan äkiätkä nigezlängän. Bilgele, greklär bu waqiğäne inde üzlärençä taswirlıy. Ägärdä kemder monıñ belän riza bulmiy ikän, ul üz variantın täqdim itä ala. Bulgan waqiğälärne härkemneñ üzençä taswirlıy häm üzençä añlata alu xoquqı bar.

Queen ber misal kiterde, ägär dä iranlılar 13-nçe ğasırda Çıñgız xannıñ farsı cirlärenä basıp kerüe turında ber film töşersä, mongollarnıñ da üz yağınnan bulgañ xaqiqätne yalgış çagıldırasız dip şikäyät itüläre bik mömkin.

Metin KARISMAZ
XS
SM
MD
LG