Yevropa Berlegeneñ Üzäk Aziä öçen yaña strategiäse töp iğtibarnı töbäk illäre belän energiä ölkäsendä xezmättäşlekkä birä. Germaniä tışqı eşlär ministrı äytkänçä, Astanada keşe xoquqları mäsäläse dä tikşereläçäk. Yevropa Berlege, strategik töbäk dip sanalğan Üzäk Aziä belän, mönäsäbätlären yañartırığa teli, dip Berlin inde küptännän äytep kilä.
Brussledä, Kaspiy dingeze töbägen, Üzäk Aziä, Äzerbäycan häm İrannıñ, Yevropa Berlegenä kiräk bulğan energiäneñ dürtän ber öleşen birä aluın añlıy.
Energiä ölkäsendä xezmättäşlektän tış, Yevropa Berlege strategiäse, Üzäk Aziäneñ 5 ile belän säyäsi bäyläneşlärne nığıtu häm üseş öçen, aqçalata yärdämne arttırunı da küz aldında tota. Yevropa Berlegeneñ bu töbäkkä yärdämne, 2007 aldıp 13 yılğa qädär arada 700 million yevro külämendä bulır dip kötelä.
Yevropa berlegeneñ Üzäk Aziä illäre belän turıdan turı bäyläneşlär urnaştıruı Mäskäwğä oşamasqa mömkin. Quşma Ştatalrnıñ Litvadağı elekke ilçese, ä xäzer Strategiälär häm Xalıqara tikşerenülär üzägeneñ Üzäk Yevropa programnarı citäkçelärneñ berse Keith Smith, Rusiä öçen, bu mäsälä bik möhim, di.
“Ägär Rusiä Üzäk Aziäne kontroldä tota almasa, ul täeminat ölkäsendä awırlıqlarğa oçrıyaçaq. Yäğni Könbatış, Yevropa belän kontraktlarnı ütärgä qıyın bulaçaq häm bu Üzäk Aziäne kontroldä totu säbäpläreneñ berse bulıp tora.”
Keith Smith äytkänçä, Rusiä, Aziädä gaznı arzan bäyägä ala almasa, eçke bazardağı bäyälärne üsterergä, üzeneñ energiä tarmağında reformalar ütkärergä anı Könbatış investitsiälär öçen açırğa mäcbür bulaçaq.
Astandağı oçraşuğa Yevropa Belrgeneñ tışqı elemtälär kommissionerı Benito Ferrero-Waldner häm berlekneñ Üzäk Aziä öçen maxsus wäkile Pierre Morel da bara.
Törkmänstan, küptän tügel, üzeneñ köçle prezidentın Saparmurat Niazovnı yuğalttı. İlneñ yaña citäkçelege äle mömkinlekläre turında uylana. Törkmänstan gaznı çitkä Rusiäneñ Gazprom şirkäte aşa sata. Bu xaqta kileşü 2009 yılga qädär tözelgän. Qazaqstan, Yevropada İminlek häm xezmättäşlek oyışmasında 2009 yılda citäkçelek itü maqsatı belän Yevropa Berlegeneñ teläktäşlegen kötä. Qazaqstan töbäktä gaz satuçı ikençe zur il bulıp tora häm küptän tügel ul üzeneñ Könbatış yünäleşendä barğan eksportnı yañadan qarap çığu telägen belderde. Älegä ul yünäleştäge eksport Rusiä kontrole astında bara.
Uzbäkstan, gazğa bay bulğan öçençe zur il, läkin ul ildäge keşe xoquqlarınnıñ bozıluı säbäple, Yevropa berlege aña çikläwlär kertkän ide. Läkin Berlek üzeneñ çikläwlären yañadan qarap çığarğa ciyına häm Taşkent qayber taläplärne ütäw mömkinlege xaqında äytte.
Şul uq waqıtta, Yevropa berlegeneñ Rusiä belän mönäsäbätläre tuñdırılp tora. Mäskäw, energetikä tarmağın könbatış investitsiälärenä açunı taläp itkän küp yaqlı kileşülärne raslarğa telämi. Rusiä-Yevropa Berlegeneñ energiä ölkäsendä strategik xezmätäşlek turında söyläşülärgä, Polşa tarafınnan blok salındı. Yevropa Berlege çittän kertkän energiäneñ 40%, xäzerge waqıtta Rusiädän ala. Yevropa Berlege illärendä, tışqı energiä strategiäse mäsäläsendä urtaqlıq az. Germaniä, Rusiäneñ yaqın xezmättäşe, xäzer energiä importın üzgärtüne küz aldında totqan Üzäk Aziä belän söyläşülärne başlıy. Fransiä häm İtaliä , Rusiä gazına alay uq bäyle tügel. Rusiäne iñ qatı tänqitläwçelär – ul Könçığış Yevropa. İl illär energiä belän täeminat yağınnnan Rusiägä bäyle bulsalar da.
Bikä Timerova.
Brussledä, Kaspiy dingeze töbägen, Üzäk Aziä, Äzerbäycan häm İrannıñ, Yevropa Berlegenä kiräk bulğan energiäneñ dürtän ber öleşen birä aluın añlıy.
Energiä ölkäsendä xezmättäşlektän tış, Yevropa Berlege strategiäse, Üzäk Aziäneñ 5 ile belän säyäsi bäyläneşlärne nığıtu häm üseş öçen, aqçalata yärdämne arttırunı da küz aldında tota. Yevropa Berlegeneñ bu töbäkkä yärdämne, 2007 aldıp 13 yılğa qädär arada 700 million yevro külämendä bulır dip kötelä.
Yevropa berlegeneñ Üzäk Aziä illäre belän turıdan turı bäyläneşlär urnaştıruı Mäskäwğä oşamasqa mömkin. Quşma Ştatalrnıñ Litvadağı elekke ilçese, ä xäzer Strategiälär häm Xalıqara tikşerenülär üzägeneñ Üzäk Yevropa programnarı citäkçelärneñ berse Keith Smith, Rusiä öçen, bu mäsälä bik möhim, di.
“Ägär Rusiä Üzäk Aziäne kontroldä tota almasa, ul täeminat ölkäsendä awırlıqlarğa oçrıyaçaq. Yäğni Könbatış, Yevropa belän kontraktlarnı ütärgä qıyın bulaçaq häm bu Üzäk Aziäne kontroldä totu säbäpläreneñ berse bulıp tora.”
Keith Smith äytkänçä, Rusiä, Aziädä gaznı arzan bäyägä ala almasa, eçke bazardağı bäyälärne üsterergä, üzeneñ energiä tarmağında reformalar ütkärergä anı Könbatış investitsiälär öçen açırğa mäcbür bulaçaq.
Astandağı oçraşuğa Yevropa Belrgeneñ tışqı elemtälär kommissionerı Benito Ferrero-Waldner häm berlekneñ Üzäk Aziä öçen maxsus wäkile Pierre Morel da bara.
Törkmänstan, küptän tügel, üzeneñ köçle prezidentın Saparmurat Niazovnı yuğalttı. İlneñ yaña citäkçelege äle mömkinlekläre turında uylana. Törkmänstan gaznı çitkä Rusiäneñ Gazprom şirkäte aşa sata. Bu xaqta kileşü 2009 yılga qädär tözelgän. Qazaqstan, Yevropada İminlek häm xezmättäşlek oyışmasında 2009 yılda citäkçelek itü maqsatı belän Yevropa Berlegeneñ teläktäşlegen kötä. Qazaqstan töbäktä gaz satuçı ikençe zur il bulıp tora häm küptän tügel ul üzeneñ Könbatış yünäleşendä barğan eksportnı yañadan qarap çığu telägen belderde. Älegä ul yünäleştäge eksport Rusiä kontrole astında bara.
Uzbäkstan, gazğa bay bulğan öçençe zur il, läkin ul ildäge keşe xoquqlarınnıñ bozıluı säbäple, Yevropa berlege aña çikläwlär kertkän ide. Läkin Berlek üzeneñ çikläwlären yañadan qarap çığarğa ciyına häm Taşkent qayber taläplärne ütäw mömkinlege xaqında äytte.
Şul uq waqıtta, Yevropa berlegeneñ Rusiä belän mönäsäbätläre tuñdırılp tora. Mäskäw, energetikä tarmağın könbatış investitsiälärenä açunı taläp itkän küp yaqlı kileşülärne raslarğa telämi. Rusiä-Yevropa Berlegeneñ energiä ölkäsendä strategik xezmätäşlek turında söyläşülärgä, Polşa tarafınnan blok salındı. Yevropa Berlege çittän kertkän energiäneñ 40%, xäzerge waqıtta Rusiädän ala. Yevropa Berlege illärendä, tışqı energiä strategiäse mäsäläsendä urtaqlıq az. Germaniä, Rusiäneñ yaqın xezmättäşe, xäzer energiä importın üzgärtüne küz aldında totqan Üzäk Aziä belän söyläşülärne başlıy. Fransiä häm İtaliä , Rusiä gazına alay uq bäyle tügel. Rusiäne iñ qatı tänqitläwçelär – ul Könçığış Yevropa. İl illär energiä belän täeminat yağınnnan Rusiägä bäyle bulsalar da.
Bikä Timerova.