Accessibility links

Кайнар хәбәр

Islam bankları yarlılıqqa qarşı köräştä yardäm itä alamı?


Dönyanıñ iñ tiz üsä torğan iqtisadi tarmaqlarınnañ berse, islam qanunı belän idarä itelgän invistitsiä. Läkin bäxäs tarmaqnıñ şul üz eçendä qıza bara. Qaysı beräwlär İslam banklarınnıñ kübese neftkä bay ğaräb illärendäge klientlarına gına xezmät itä dip saniy.

Dönyanıñ tiz üsä torğan iqtisadi tarmaqlarınnañ berse, islam qanunı belän idarä itelgän invistitsiä. Läkin bäxäs tarmaqnıñ şul üz eçendä qıza bara. Qaysı beräwlär İslam banklarınnıñ kübese neftkä bay ğaräb illärendäge klientlarına gına xezmät itä dip saniy.

İslam finansınıñ töp nigez qağiydaların yañadañ qarap çıgıp anı yarlı möselman keşelärenä keçe-säwdä başlaw mömkinçelege tudırıp, tormışların rätläp cibärergä yärdem itä alırlıq däräcägä kiterü.

İslam finans, neftkä bay bulğan yaqın-könçıgıştagı möselman illärendä, aqçaların şäriğatkä turı kiterep aslamsız yäğni protsentsız, eşlätü yulın ezlägän möselmannarnı üzenä cälep itä.

Başfatiri İspanyada bulgan Xalıqara Finans İmenlege komissiası belderüençä, soñgı ber distä yıl däwamında, İslam Bankaçılıgınıñ, iminiät häm kapital bazarı ölkäsendä yıllıq üseşe 20 protsentkä citkän.

Şul isäpdäñ, 2015nçe yılga qadär 1 Milliard 300 million möselman keşeseneñ investiäläreneñ yartısı diyärlek, İslam finans şirkätlärenä yünäläçäge farazlana.

Tänqiytçilär İslam Finans oyışmaları, bay şäxeslärneñ ixtiyaçlarıngına xizmät itä dip däğwaliy.

Bu mäsälä, İslami finansnıñ töp qağiydälärennäñ berse bulgan, saqlangan aqçaga quşılgan, yäki burıçqa östälgän protsentlarnıñ Qorän nigezendä tıyılğan ‘Riba’ yägne interestkä qarşı buluı belän añlatıla. Mäğqul sanda interest kertelgän az keremle yarlı möselmannarga kredit programması belän yärdem itä alır ide dip ışanalar.

Ğabdül Ğafur, Hollandiäle İslam finans belgeçe. Qoränneñ ribanı tıyuwı, islam finans oyışmaların, ğadäti finans oyışmaları ısullarınnañ ayırıp tora dip belderde.

"Bu mäsälä äle çişelep betmägän. İslam iqtisatçıları bu mäsälä turında uyliy başladı, läkin teoriädä alarnıñ bütän täqdime bar. Bügen ğamäldä bulgan sistema bötenläy başqaça eşli. Alar tapqan teoretik ısulnıñ üz kimçelekläre bar. Bank häm finans iqtisad ölkäsendä törle qaraşlar bar. Läkin bügenge waqıtta bank eşläw tärtibe İslami bank dip atalgan töşençädä eşlämi. Finans xezmätläre genä eşli."

Yevropa Berlegendä islam finansında iñ zur tärräqiät – Britaniädä. Britaniäneñ İslam Bankı üz eşen 2004nçe yılnıñ sintäberendä başladı. Anıñ başfatirı Birmingham şähärendä urnaşqan. Biredä banknı totu çığımnarı tübänräk, möselman xalıqlar kübräk yäşi.

Michael Saleh Gassner, baş fatirları London häm Söğüd Ğäräpstanında urnaşqan islam investisiäläre turında kiñäş birüçe şirkät başlığı. Anıñ süzlärenä qarağanda, kredit birü eşendä alar islam tıyğan äyberlärne çikläw belän ber rättän – Qor''ändä birelgän kiñäşlärne dä üti:"Bezneñ maqsat – İslamda tıyılğan äyberlärnü tıyu ğına tügel, bezneñ maqsat – dindä kiñäş itelgän yaqlarnı ütäw. Şulay itep bez yarlı keşelär belän eşläw yulların ezlibez, alarğa fayda kiterü, üzebezgä fayda çığaru turında uylanabız. İslam finansında bu yullar äle bilgesez, bu kiläçäk eşe.":

Uzğan yıl Nobel tınıçlıq bülägen alğan Grameen bankı häm anıñ citäkçese Möhämmäd Yunıs turında äle dä xäterlisezder, xörmätle tıñlawçılar. Grameen bankı birgän urtaça kredit – 130 dollar çaması. Protsentlar – 15tän 30ğa qadär bula ala. Bank urnaşqan Bangladeşta kreditnı 10 tapqırğa artırıp tüläw oçraqları da bulğanda – bu protsentlar yuğarı tügel, häm yarlı keşelärgä çınnan da yardäm itä. Dikaber ayında büläkne alğanda yasağan çığışında, Möhämmäd Yunıs, qayber islamçılarnıñ, anıñ eşeneñ Qor''ängä qarşı kilüe turında söyläwlären belderde. Yunıs isä – protsentlar şul qadär tübän ki, banknı idarä itärgä köçkä citä, dide.

Michael Gassner, islam banklarınıñ kredit birü ısulın bolay itep añlattı.

"Kredit sorarğa kilgän keşe qulına ber qayçan da aqça almıy. Ul konkret nindider proektqa birelä- maşina, yort alu öçen. Bolay ğına alıp bulmıy"

İslam bankında aqça alır öçen möselman bulu şart tügel. İslam finansları, islam banklarınıñ eşe äle dä tikşerelä, elekke zamannardağı finans qanunnarı bügenge köndä eşli almıy, qanunnarnı yañadan qarap çığu kiräk. Ber genä äyber mäğlüm – islam finans tarmağı üsä häm tärräqi itä...

Kiläse tapşırularıbızda: Üzäk Aziädä islam bankları.

M.K.
XS
SM
MD
LG