Bıyıl Qazannıñ ciñü parkında, başqa yıllar belän çağıştırğanda, bäyrämgä çıqqan xalıq sanı kermä ber artıq ide. Qazannıñ ciñü parkına ayaq atlaw belän, ber qızıq küreneşkä tap bulırğa turı kilde. Ber törkem ir at, äyberlär saptır öçen quyılğan östälne, ikençe yaqqa söyrilär ide. Beraz waqıt qıçqırışqannı tıñlap torğannan soñ, bu keşelärneñ satu ciren büleşüläre añlaşıldı. Respublika köne, Ciñü köne kebek oluğ bäyrämnären qayberäwlär änä şulay aqça eşläw ısulına äyländerä. Nişlätäsen, zaman taläbe küräsen.
Xalıq arasınnan, ciñü mäydanınıñ öçenä kergän sayın, säxnädäge tawışlar köçleräk işetelä bardı. Säxnädä Qazan merı İlsur Metşin veterannarğa üzeneñ qotlaw süzlären citkerä ide. Annan soñ ul süzne Tatarstan prezidentı Mintimer Şähmievkä birde. Respublika başlığı üzeneñ qotlaw süzen bolay başlap cibärde.
Bu bäyrämneñ eçtälege qayğı xäsrät, äytep betergesez şatlıq ta, iñ möhime bu bezneñ ğorurlığıbız, bezneñ ciñüebez. Süz dä yuq, küp qorbannar, küpme qıyınlıqlar aşa uzarğa turı kilde, bez ciñep çıqtıq, bez köçle xalıq, räxmät üzegezgä barsı öçen dä.
2 bötendönya suğışında qullarına mıltıq totıp, üz yazmışların, üz watanın saqlağan qaharmannarnıñ sanı Qazanda yıldan-yıl azaya bara. Bügenge köndä Tatarstan başqalasında suğışnıñ üzen kürgän 7 meñ yarım veteran yäşi. Şulay uq 47 meñgä yaqın tıl veteranı. Tatarstannan 2 bötendönya suğışına 700 meñ keşe kitkän. Respublikanıñ bügenge xalıq sanınnan çığıp qarasañ yartı Tatarstan keşese. Şularnıñ 350 meñe suğış qırında yatıp qalğan. Tatarlar iñ awır xärbi büleklärdä häm iñ qurqınıç suğışlar barğan urınnarda qan tükkän. Axır çiktä, inde atırğa qoralı da bulmağaç, bezneñ suğışçılar doşmannarnı tuqtatır öçen eşelon-eşelonı belän tank aslarına kergän, dip söyli suğış veterannarı. Suğışta küpme keşe wafat buluın küzallar öçen, Arça ziratına ğına küz salıyq. Qayber mäğlümatlarğa qarağanda, suğış ellarındña anda könenä Qazan gospital'lärendä can birgän 40лап soldat häm ofitserlarnı cirli torğan bulalar. Monıñ öçen maxsus tuğanlıq qäberlege qazığannar. Ğomumän, xäzer Arça ziratında 2 dönya suğışında qatnaşuçılarnıñ 420 qäberlege bar, ä barlığı 1194 kümelgän soldat häm ofitserlar sanala. Süz uñayınnan, bıyıl Ciñü köne bäyräme uñayınnan, Tatarstan Premyer-ministrı Röstäm Miñnexanov, Respublika Prezidentı Apparatı citäkçese Yuri Kamaltıynov, mädäniät ministrı Zilä Wälieva Arça ziratında kümelgän suğışçılarnı iskä aldılar häm xärbi qäberleklärgä çäçäklär quydılar.
İkençe bötendönya suğışı keşelek tarixında iñ qurqınıç bäreleşlärdän sanala. Şuñada, Tatarstan prezidentı, bu ciñüne iñ oluğ bäyräm bularaq bilgeläp ürergä tieşbez dip belderä.
Ciñü könen böten xalıqlarnıñ iñ möhim bäyräme itü bik döres fiker. Bezneñ xalıq moña layıq.Ä bäyräm könne, suğış veterannarı, nindi xislär kiçerä soñ. Bu sorawnı bez 1942 yılda 2нче Pribaltiä Frontında suğışqan Räif abıyğa yulladıq.
Suğış yılları awıruları belän bergä iskä töşä. İke raneniä ber qantuziä iskä töşerä. Bıyıl veterannarğa bik zur xörmät kürsätälär. Annan soñ ikençe yağı da bar min haman eşläp yörep yatam äle, proyektnıñ institutta general'nıy direktor bulıp eşlim.Keşe yazmışı törle. Suğış yıllarında mixnät kiçergännärneñ qayberäwläre bügen bar närsä belän qänäğät bulıp yäşäsä, aralarında kiresençä bügen bik awırlıq belän kön kiçerüçelär dä bar. Aglämov Nux şundıylardan.
Bäyrämnärdä qarçıqlar äytälär otkrıtkalar cibärälär inde di, anı cibärgänçe, berär paqça çäy birgän bulsalar bik yaxşı bulır ide, iskä alğan bulır idek dilär. Tormış awır, pensiäne az alğan keşelär bar,alarnıñ aqçaları toraq öçen tülärgä dä citmi, äle aşarğa, kienergä kiräk, aptekağa kersäñ başıñ äylänä. Elek büläklär birälär ide xäzer onıttılar. Citäkçelär üzläre öçen genä qayğıralar, keşelär öçen yuq.Matur süz can azığı dilär bit. Büläk itelgän ber otkrıtkağa da quanır ideñ, ägär dä alar artında Ritual'nıyı hezmәt digän reklama urnaştırılmağan bulsa. Älbättä bu küp kenä veterannarğa oşamağan.
Nux abıynıñ fikerläre belän Tatarstan premyer ministrı Röstäm Miñnexanov ta kileşä. Bäyräm uñayınnan matbuğat bitlärendä yasağan çığışında ul bolay dide. «Veterannarğa iğtibar citep tä betmi torğandır. Bez bäyrämdä genä tügel, başqa çaqta da alarnı xörmätläp iskä alırğa tieşbez. Alarnıñ sanı yıldan-yıl kimep bara. Bez tormış mäşäqätlärenä qaramastan, suğış turında xäterlärgä häm härwaqıt veterannarğa yärdäm itergä tieşbez», - dide Röstäm Miñnexanov.
Ciñü bäyräme çınnan da, küz yäşe belän qarşı ala torğan bäyräm. 6 distä yıl elek suğış qorında meñlägännär qorban bulıp qalğan. Ä annan da artığraqlar yätim bulıp üskän. Mondıylarğa inde bügen invalid arba da, büläk tä, tantana da, aqça da kiräkmi. Barıber, ütkännärne qaytarıp, ülgännärne tereltep bulmıy bit inde.
Ğädel Galämetdinov
