Ästerxan turında xäbärlär soñğı könnärdä sirägräk işetelä. “Söembikä” jurnalı xezmätkärläreneñ küptän tügel Ästerxan ölkäsenä säyäxätkä barıp qaytuları, kiñ cämäğätçelektä qızıqsınu uyattı.
Elekke tarixlar buyınça Ästerxanğa 800 yıllar çaması bar. Monda tatar xanlıqları cirläre. Bu turıda mäktäp programmalarınnan här uquçığa tanış. Ämma küpme yıllar uzsa da , Qazan tatarlarınıñ, Tatarstannıñ Ästerxan ölkäse belän elemtäläre berqayçan da özelmäde. Uzğan ğasır başında çığışları belän Ästerxannan bulğan artistlar Naciä Terkulova , Zinnur Nurmöxämmätov, Ğali Arslanov, İdel jurnalı xezmätkäre Roza Kojevnikovalar Tatarstanda tatar mädäniäteneñ yoldızları buldılar. Ä ike yıl elek kenä Ästerxanda Tatarstan Prezidentı yärdämendä “Täwbä ”mäçeten açqannar ide.
Soñğı yıllarda Ästerxanda da başqa töbäklärdäge kebek ük berniçä tatar cämğıäte eşläp kilä. Alarnıñ İdel gäzitläre çığıp kilä. Ämma şulay da, andağı milli tormış älegä bik çeterekle bulıp qala.
Şunsın dä äytep kitik äle , kiläse yılğa, Rusiä Prezidentı Vladimir Putinnıñ qararı buyınça, Ästerxan şähäreneñ 450 yıllığın bilgeläp ütäçäklär. Soñğı waqıtta şähärne yubileyğa äzerlilär.
“Söembikä” jurnalınıñ baş möxärrire Firaya Bädretdinova citäkçelegendäge delegatsiä, Ästerxanda borınğı tarixnıñ qatlawlı qıllarına qağılıp, bügenge tormışnı küzläre belän kürep, alardan ğibrät alıp, andağı milli oyışmalar cıyınında qatnaşıp Qazanğa qayttılar. Öç könlek säyäxättä qatnaşuçılar arasında foto korrespondent Ğazinur Xafizov, “Oya” quşımtasınıñ möxärrire Gölnur Safiullina, häm bügen bezneñ studiägä qunaqqa kilgän yazuçı, şağirä İlsöyar İxsanova bulğan.
Bügen niçek bara soñ andağı tormış? Xäzer şul turıda İlsöyar İksanova söyli. Ästerxanda tatarlar bik küp bit inde.Şähärgä kilep kergäç tä, Ästerxannnıñ tatarnıñ üzäge bulğan ber şähär bulğanı belenä. Çönki anda bik küp mäçetlär. Häm alar barısı da borınğı mäçetlär. Bez 5 mäçettä buldıq, barısı da tözekländerelä . Annan soñ anda tatarlar cıyılıp yäşägän urınnnı Töyaq dip atağannnar. Häm tatar bazar digän cire bar, bazarı da qalğan, bazarlarında beznekennän ayırmalı bularaq, anda sarıq qadärle sazan balıqları yata. Bez isebez kitep qarap kittek. İnde şul bik zur sarıq çaqlı balıqlarğa. Töyaktä Şärek klubı bar ämma ul da cimerek bina. filarmoniäläre bar, teatrları bar. Şağirl'lärdän G Tuqay bulğan. Yäşel mäçet Ul mäçet xäzer cimerek xäldä. Ul Töyakneñ mäçete bulğan Ä.ämma anda tözekländerü eşläre dä alıp barılmıy. Aña 700 yıllap waqıt bar . Läkin säyer parodoks - Ästerxannnıñ 450 yıllığın ütkärergä cıyınalar, kiläse yılğa. Bez inde Urıs Ästerxanına 450ел dip qabul ittek. Bez Saray Batu da buldıq. Bezne arxelolog , Saray- Batu muzeenıñ direktorı Yevgeniy Mixayloviç Pigalev qarşı aldı. Ul urıs keşese . Muzey döresen genä äytkändä, ul yuq. Alarğa ber iske bina birgännär . Anı tözekländerergä mömkinlek yuq. Ästerxannı sala başlağaç, bu Saray Batunı cimerep, şul Saray Batu taşlarınnan salğannnar Ästerxannı. Yul bik caylı, İdelneñ tarmaqları anda, su yulı belän genä taşığannnar taşlarnı. Urıs Ästerxanı menä şulay salınğan. Ul äytä inde, rus däwlätenä bu kiräk bulğan üzeneñ niçä yıllar buyı şuşı törki däwlätkä buysınıp yäşägänen onıtır öçen häm başqalarğa da onıttırrır öçen digän bik qızıq säyäsät . Annan soñ, bezgä bik qızıq buldı anıñ awızınnnan işetüe, anıñ tatar- mongol iğosı digän närsä ul berqayçanda bulmağan diyue.
Ästerxanda tatarlar tormışı uzğan ğasır başında görläp torsa, xäzerge köndä dä ul üzenä kürä äkren genä däwam itä. Ämma , dönyadağı iñ zur däwlät Altın Urdanıñ başqalası bulğan Saray Batu şähäreneñ taşları, inde xäzer Ästerxan şähäreneñ taşları, tarixnı onıttırmıy.
Mälikä Basıyr
