Accessibility links

Кайнар хәбәр

Amnesty International yıllıq xisabında qurqıtu säyäsäten xökem itä


Dönyada keşe xoquqların yaqlawçı Amnesty International törkeme keşe xoquqları turında bıyılğı xisabın iğlan itte. Anda xökümätlär häm qorallı törkemnär keşe xoquqlarına qarşı qurqıtu säyäsäte qullana häm cämğiättä qurqınıçlı büleneşlärne köçäytä dielä.

Londonda terkälgän Amnesty International qurqıtu ısulın säyäsi qoral itep qullanu berkem dä imin bulmağan häm ber xoquq ta saqlanmağan dönyağa taba alıp bara dielä.

Xisapta bu yaman wäzğiät öçen iñ nıq ğäyeple närsä dönyada terrorğa qarşı barğan suğış, ul suğış keşe xoquqların bozularnı arttırdı, xalıqara mönäsäbätlärne bozdı dielä. Oyışmanıñ tönyaq könçığış töbäk bülege mödire Joshua Rubenstein bu tänqit törle illärgä, şul isäptän Qıtay, Rusiä häm Zimbabwe xökümätlärenä qarıy, ämma iñ nıq tänqitlängäne, inde xäzer keşe xoquqların yaqlawda äydäwçe dip qaralmağan Quşma Ştatlar dide.

"Terrorğa qarşı suğış dip atalğan çara alıp baruı belän AQŞ azaplawlarğa küz yoma, keşelärne xökemsez, ğäyepläw beldermi genä Guantanamo törmäsendä yabıp tota häm yabılğannarnı advokatları belän oçraştırmasqa tırışa. Bu bar dönyağa qotoçqıç yaman ürnäk bulıp tora" dide Rubenstein.

Bu xisap belän bergä yasağan belderüendä Amnesty Internationalnıñ general sekretare Irene Khan Quşma Ştatlarnı terrorğa qarşı suğış belän keşe xoquqların bozularnı dönya külämenä çığaruda ğäyepläde.

Amnesty International şulay uq ğisyançı törkemnärneñ üz maqsatlarına ireşü öçen tınıç xalıqqa qarşı terror ısulları qullanuın xökem itä häm misal itep Ğiraqta kön sayın diärlek bulıp toruçı höcümnärne şuña açıq misal itep kiterä.

Amnesty äytüençä, uzğan ber yılda dönyada möselmannar belän möselman bulmağannar arasındağı büleneş tağın da tiränäygän häm moña töp säbäp könbatış illäreneñ terrorğa qarşı diskriminatsion ısullar qullanuı.

Xisapta tağın rasizm häm ksenofobiäneñ artuı turında äytelep monıñ säbäbe Irlandiädän alıp Rusiägä qädär illärneñ milli näfrätkä nigezlängän cinayätlärgä, milli häm dini azçılıqlarğa qarata diskriminatsiägä küz yomuı dielä.

Amnesty International Rusiädä bäysez matbuğatnıñ awızlıqlanuına, protest çaralarınıñ bastırıluına, bazarlarnıñ milli azçılıqlardan çistartıluına, milli näfrätkä nigezlängän cinayätlärneñ cawapsız qaldırıluına häm başqa xällärgä borçılu belderä.

Jurnalistlarnı üterüçelärneñ cawapqa tartılmawı turında äytelep bıltır keşe xoquqların yaqlap yazuçı Anna Politkovskayanıñ üterelüe misal itep kiterelä.

Rubenstein "Rusiädä prezident Vladimir Putinnıñ Çeçnä suğışın faydalanuı Rusiäneñ başqa töbäklärendä yözläre qararaq bulğan keşelärgä, milli azçılıqlarğa qarata köç qullanunıñ artuına kiterde. Kafkazlılarğa, afrikalı studentlarğa häm yähüdlärgä şundıy höcümnär buldı. Rusiädä ksenofobiä häm şovinizm klimatı. Häm bez xökümät moña qarşı citärlek çaralar kürä, cawaplı keşelärne tota dip isäplämibez" di.

Elekke Sovetlar Berlege illärennän iñ nıq xoquq bozuçılar dip Üzbäkstan belän Belarus atala. Üzbäkstannıñ 2005 yılda Әndican şähärendä xökümät ğäskärläre tarafınnan yözlärçä sivil keşeneñ atıp üterelüen xalıqar däräcädä tikşerergä çaqırularnı kire qağuı xökem itelä.

Amensty International şulay uq törmäläre yözlärçä säyäsi totqın belän tulğan Iranda keşe xoquqları torışı uzğan yılda naçaraydı di. Oyışma belderüençä, jurnalistlar, aktivistlar häm advokatlar başbaştaqlıq belän qulğa alına, anda xökemgä qädär azaplawlar qullanu ğädäti xäl. Bıtlır demonstratsiälärdän soñ berniçä märtäbä küpläp qulğa alular bulğan.
XS
SM
MD
LG