Dönyada korrupsiä bulmağan il yuqtır. Ayırma şunda: ber ildä ul çığarma bulsa, ikençesendä – qağidä diärlek.
Transparency International oyışmasınıñ Yewropa häm Üzäk Aziä bülege citäkçese Miklos Marşall süzlärençä, bıyılğı tikşerenülär näticäsendä şul açqlanğan– elekke komunistik illärdä mäxkämä tarmağında korrupsiä başqa illär belän çağıştırğanda küpkä yuğarıraq ikän.
"Yaña bäysez däwlätlärdä mäxkämägä möräcäğät itkännärneñ 15%-ı rişwät birgänen tanısa, Yewropa Berlegendä bu san 1%, Tönyaq Amerikada - 2%" dide Miklos Marşall.
Küräseñ, mäxkämägä möräcäğät itü yışlığı da şuña bäyle. Yewropa Berlege häm Tönyaq Amerikada bu san 20% tiräse bulsa, elekke sotsialistik illärdä ni barı 8%. Dimäk, xalıq mäxkämägä ışanıp betmi digän süz.
Rusiä prezidentı Vladimir Putin prezident bulğan berençe yılında uq mäxkämä tarmağın üzgärtergä wäğdä itkän ide. Bu eş barıp çıqtımı, digän sorawğa Miklos Marşall:
"Üzäkläşkän xakimiät korrupsiägä qarşı köräştä yärdäm itä almıy. Rusiä moña ayanıç misal bulıp tora. Soñğı yıllarda anda wazğiät tağı da naçaraydı. Xäzer korrupsiä 5 yıl elek belän çağıştırğanda da kübräk. Yağni, süzlär häm bälki niätlär yaxşıdır, läkin Putinnıñ korrupsiägä qarşı strategiäse ber näticä dä birmi" dide Marşall.
Marşall süzlärençä, mäxkämä tarmağında korrupsiäneñ 2 töp töre bar: berse - rişwät birü, ikençese – türä, säyäsmännräneñ mäxkämägä basım yasawı. İkençese, bälki, yamanraqtır da, çönki mäxkämä tarmağınıñ bäysezlegenä qarşı.
Marşall süzlärençä, oyışmanıñ bıyılğı xisabında 3 töp näticä yasala:
1. mäxkämä tarmağındağı korrupsiä cämğiätneñ nigezlären qaqşata.
2. monnan kübräk ğadi, yarlı xalıq zıyan kürä, çönki alarnıñ rişwät tülärgä aqçaları yuq.
3. bu tarmaqta ütä-kürenmälekne arttıru itü zarur.
Mäxkämädä rişwätçelekkä tap bulğan keşelär närsä eşli ala digäm sorawğa, Miklos Marşall, misal itep, qayber illärdä uñışlı ğına eşläp kilgän yuridik kiñäş üzäklären kiterde. Bu üzklärgä eşkä ğädättä yurfak studentları alına, alar mäxkämädän zıyan kürgän keşelärgä fiker-kiñäş belän yärdäm itä. Qayber illärdä bu bik näticäle eşli dide Miklos Marşall.
Ali Ğilmi
Transparency International oyışmasınıñ Yewropa häm Üzäk Aziä bülege citäkçese Miklos Marşall süzlärençä, bıyılğı tikşerenülär näticäsendä şul açqlanğan– elekke komunistik illärdä mäxkämä tarmağında korrupsiä başqa illär belän çağıştırğanda küpkä yuğarıraq ikän.
"Yaña bäysez däwlätlärdä mäxkämägä möräcäğät itkännärneñ 15%-ı rişwät birgänen tanısa, Yewropa Berlegendä bu san 1%, Tönyaq Amerikada - 2%" dide Miklos Marşall.
Küräseñ, mäxkämägä möräcäğät itü yışlığı da şuña bäyle. Yewropa Berlege häm Tönyaq Amerikada bu san 20% tiräse bulsa, elekke sotsialistik illärdä ni barı 8%. Dimäk, xalıq mäxkämägä ışanıp betmi digän süz.
Rusiä prezidentı Vladimir Putin prezident bulğan berençe yılında uq mäxkämä tarmağın üzgärtergä wäğdä itkän ide. Bu eş barıp çıqtımı, digän sorawğa Miklos Marşall:
"Üzäkläşkän xakimiät korrupsiägä qarşı köräştä yärdäm itä almıy. Rusiä moña ayanıç misal bulıp tora. Soñğı yıllarda anda wazğiät tağı da naçaraydı. Xäzer korrupsiä 5 yıl elek belän çağıştırğanda da kübräk. Yağni, süzlär häm bälki niätlär yaxşıdır, läkin Putinnıñ korrupsiägä qarşı strategiäse ber näticä dä birmi" dide Marşall.
Marşall süzlärençä, mäxkämä tarmağında korrupsiäneñ 2 töp töre bar: berse - rişwät birü, ikençese – türä, säyäsmännräneñ mäxkämägä basım yasawı. İkençese, bälki, yamanraqtır da, çönki mäxkämä tarmağınıñ bäysezlegenä qarşı.
Marşall süzlärençä, oyışmanıñ bıyılğı xisabında 3 töp näticä yasala:
1. mäxkämä tarmağındağı korrupsiä cämğiätneñ nigezlären qaqşata.
2. monnan kübräk ğadi, yarlı xalıq zıyan kürä, çönki alarnıñ rişwät tülärgä aqçaları yuq.
3. bu tarmaqta ütä-kürenmälekne arttıru itü zarur.
Mäxkämädä rişwätçelekkä tap bulğan keşelär närsä eşli ala digäm sorawğa, Miklos Marşall, misal itep, qayber illärdä uñışlı ğına eşläp kilgän yuridik kiñäş üzäklären kiterde. Bu üzklärgä eşkä ğädättä yurfak studentları alına, alar mäxkämädän zıyan kürgän keşelärgä fiker-kiñäş belän yärdäm itä. Qayber illärdä bu bik näticäle eşli dide Miklos Marşall.
Ali Ğilmi