Accessibility links

Кайнар хәбәр

G-8 sammitında klimat üzgärü turında citdi söyläşü kötelä


Kiläse atnada Germaniädä ütäçäk Zur 8-lek sammitında klimatnıñ üzgärü mäsäläse töp urınnarnıñ bersen alır sıman. Atnakiç könne Quşma Ştatlar prezidentı George Bush anda klimatnıñ üzgärüenä qarata yaña planın iğlan itäçägen belderde. Yewropa Berlege isä bu mäsälädä üz planın alğa sörergä cıyına.

Germaniäneñ Heiligendamm şähärendä ütäçäk Zur 8-lek sammitında, Yewropa komissiäse dä qatnaşaçağın iskä alğanda, tügäräk östäl artındağı 9 urınnıñ 5-en Yewropa Berlege alıp toraçaq, diärgä bula.

Komissiä prezidentı Jose Manuel Barroso dönyanıñ cılınuın tuqtatu öçen küptän köräşä. Çärşämbdä Brusseldä yasağan çığışında ul Zur 8-lekne bu mäsälädä açığış çaralar kürergä çaqırdı:

"Klimatnıñ üzgärüe keşe üze tudırğan zur problem buluın häm dä moña qarşı aşıçığıç çaralar kiräklegen xäzer inde härkem añlıy. Moña citärlek fänni dälillär bar" dide Yewropkomissiä citäkçese.

Ğalimnärneñ kübese fikerençä, dönyanıñ yıldan-yıl cılına baruına töp öleşne yapma gazlar kertä.

Yewropa Berlege tırışlığın däwäm itep, anıñ xäzerge räise – Germaniä – 2050 yılğa şuşı gazlarnı 1990 yıldağı külämnän, 50%-qa kimetergä çaqıra.

Atnakiç könne isä Quşma Ştatlar prezidentı yaña başlanğış kütärep çıqqtı:

"Quşma Ştatlar başqa illär belän bergä yapma gazlar turında yaña program äzerliäçäk. Kyoto kileşüe 2012 yılda tämamlana. Minem täqdim şul: kiläse yıl axırıda Amerika häm başqa illär yapma gazlarnı kimetü maqsatında yıraq kiläçäkkä qarağan maqsat bilgeliäçäk" dide amerikan prezidentı.

Amerika häm başqa illär digändä, dönyada yapma gaznı iñ küp çığaruçı 15 il küzdä totıla. Yewropanıñ zur illärennän tış, alar arasında, üz gazların çiklärgä telämägän Qıtay belän Hindstan da bar. Şuşı 15 ilneñ berençe oçraşuı bu közdä Quşma Ştatlarda ütäçäk.

2001 yılda Kyoto kileşüenä qarşı çıqqanda, Bush ul AQŞnıñ iqtisadına zyıan kiteräçäk dip añlatqan ide. Anıñ süzlärenä qarağanda, xäzer täqdim itelgän yaña plan nigezendä, yapma gazlarnı, iqtisadqa zıyan kitermi genä, kimetep bulaçaq. Şuşı planın Bush kiläse atnada Zur 8-lek sammitında täqdim itergä cıyına:

"Aldağı 10 yılda bez benzin qullanunı 20%-qa kimetergä telibez. Ber yaqtan bu ilneñ iminlege mäsäläse bulsa, ikençe yaqtan tirä-yün moxitne saqlaw. Quşma Ştatlar äydäp baraçaq, min monı Zur 8-lekkä citkerergä cıyınam" dide Bush.

Bush administratsiäse Yewropa Berlege planına qarşı çığa, bar illärne dä ber qalıpqa salmasqa, härkemgä üz yulın tabırğa mömkinlek birergä çaqıra. Bushnıñ üz planına kürä, başta illär bergäläp urtaq maqsatlar bilgeliäçäk, annarı härbersenä üz maqsatına ireşü yulların tabu forsatı bireläçäk.

Qısqası, Heilegendamm sammitında bu mäsälädä qızu bäxäs kötelä.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG