Rusiädä bügen il könen bilgelilär. Älege kön 1990 yılnı, Rusiä suverenitetı deklaratsiäse qabul itelü belän bäyle. Ber yıldan soñ il başlığı itep Boris Yel'sin, Tatarstan prezidentı itep Mintimer Şähmiev saylandı. Dimäk 12 iyün, Şäymiewneñ prezident bulıp eşläwenä 16 yıl tuldı.
Bäyräm uñayınnan sişämbe Mäskäw kremlendä prezident Vladimir Putin 2006 yılda däwlät premiälären tapşırdı. Älege büläklär. yaña texnologiälär, mädäniät, ädäbiät, meditsina, mäğärif, gumanitar eşçänlek ölkälärendä xezmät kürsätkännärgä yullandı. Bıyıl distägä yaqın büläk iäläre arasında, tatarlar häm Tatarstanlılar yuq ide. Läkin bıltır, iskä töşerik, bezneñ respublikadan biş bu büläkkä biş lawreat iä buldı. Leonid Lyubovskiy, Renat Xaris häm Kanetov - “Yosıf qissası” operası öçen,Batalov, Pletnev – kinomotografiä ölkäsendäge xezmätläre öçen. Anıñ aldağı yılında bu büläkkä şulay uq Tatarstan şağire Bella Axmadulina iä bulğan ide. Şunı äytergä kiräk Putin bıyılğı çığışında mädäniät ölkäsenä basım yasadı häm bu ölkäne Rusiä kiläçägen xäl itüçe ölkä dip atadı.
Şulay uq sişämbe 12 iyün Rusiäneñ çükeç häm uraq töşerelgän xärbi bayrağı alışındı. Xadç töşerelgän yaña xärbi bayraqlar inde bügen Rusiäneñ berniçä xärbi bülegenä tapşırıldı.
1990 yılda Rusiä suverenitetı iğlan itelgän waqıtta bötenläy başqa xäl ide. 91 yılda Tatarstan xalqı Rusiä prezidentın bötenläy saylamadı. Xalıqnıñ barı tik 10-20 protsentı ğına listovkalar alğannar ide. Zamanalar üzgärä, xäzer inde citäkçelär dä üz fikeren üzgärtergä mäcbür bulalar. Mäsälän Färit Möxämmätşin Rusiä köne uñayınnan täbrikläw süzlärendä Tatarstannı Rusiäneñ ayırılmasız öleşe dip assızıqlap kiterä. Mondıy fiker Tatarstanlılardan bigräk, Mäskäw tarafdarlarına häm federal' üzäk wäkillärenä yunälderelä. Prokuror täqdime buyınça Däwlät Sovetı 5 yıldan artıq konstitutsiägä üzgärtülär kertte, häm Rusiä belän Tatarstan mönäsäbätlärenä başqaça qarawnı taläp itep quydı. Bu turıda Milli intelligentsiä, milli xäräkät äğzaları ni uylıy soñ. Alarnıñ fikere alay tiz üzgärmi, alar Tatarstannı möstäkıyl' respublika häm kileşülär aşa ğına xezmättäşlek itüçe bularaq qına kürergä telilär. Yazuçı, ğalim, Nurulla Ğarif bu uñaydan menä närsä dide.
Bu bid Tatarstan häm Rusiä konstitutsiäsenä genä tügel, ä dön'yaküläm xalıqlarnıñ sivilizatsiäsen yaqlağan zakonnarğa da qarşı kilä. Bk bit mäkkämä eşe. Min uylıym türälärneñ ber-ikesen, Yevropa mäxckämäsenä birsäñ, başqalarına yaxşı ürnäk bulır ide, awızların ülçäp açsınnar ide.Tatarstan citäkçelege Mäskäw belän iple häm yomşaq söyläşep niçektä inqar’ itelgän kileşüne raslarğa telilär. Läkin yaña şartnamäneñ ğämälgä kerüenä bernindi dä ömet yuq äle.
Ğädel Galämetdinov
