Accessibility links

Кайнар хәбәр

Sokolski: Iran, Tönyaq Korea – "tügelgän söt"


Iran häm Tönyaq Koreanıñ atom programnarı tiräsendäge wazğiät iğtibar üzägennän töşmi. Düşämbedä radiobızda bu ölkädä tanılğan belgeç, Waşingtonda urnaşqan Qoral cäyeldermäw üzäge citäkçese Henry Sokolski bulıp kitte. Forsattan faydalanıp bez aña berniçä soraw birdek.

Azatlıq: Sez İran belän Tönyaq Koreanıñ atom programnarın "tügelgän söt" dip atadığız. Sez bu süzlär belän närsä äytergä telisez, dimäk bu illärne atom qoralına iä buludan inde tuqtatıp bulmayaçaqmı?

Sokolski: İke oçraqta da süz ozaqqa suzılğan bäyge turında bara. Atom programın alga sörü alarnıñ mänfäğätendä tügel ikänen añlatu öçen waqıt kiräk bulaçaq. Atomnan baş tartqan başqa illär belän dä şulay buldı: Braziliä, Argentina, Könyaq Afrika, Ukraina. Soñğı ikeseneñ xättä atom qoralı bar ide. Äytäse kilgänem şul: bu illär atom çigen inde berniçä tapqır ütte. Şuña kürä alar belän atom telendä genä söyläşü näticä birmiäçäk.

Azatlıq: Ul çağında sez närsä täqdim itäsez, äytik, şul uq Tönyaq Koreada, älegä xakimiät alışınırğa cıyınmı?

Sokolski: Bu il Berläşkän Millätlärneñ keşe xoquqları ölkäsendä berniçä qararın boza. Anda çın Gulaglar bar, anda keşelär ülä, üterelä. Alar ildän kitergä aşqına, kitsälär, kire kertelmilär. Tönyaq Koreada häm anıñ kürşese Qıtayda şul uq xäl. Monıñ öçen alar cawapqa tartılırğa tieş.

Azatlıq: Ä İran belän niçek? Xalıqara cämäğätçelek Tährannı atom plannarınnan bizderü öçen tağın närsä eşli ala?

Sokolski: Minemçä, İran, bez anıñ atom programın tuqtatu öçen här adımğa bara alabız, dip uylıy häm şunnan faydalanırğa teli. İkençedän, ul bezne Hormuz boğazına bäyle dip uylıy, yänäse, ul anı yabıp quysa, bez neftsez qalaçaqbız. Anı bu xıyallardan azat itergä kiräk. Töbäktäge neftne boğaz aşa ütmiçä dä alıp bula, yaqında berär ütkägeç suzıp. Ösätwenä, bu bit xalıqara sular, küp kenä illär anda xalıqara kileşülärneñ ütälüen teliäçäk, xätttä İran üze dä.

Azatlıq: Sez dönyanıñ 31 ilendä zur reaktorlar bar, tağın 13 il anı buldırırğa teli, didegez. Qaysı illär ayıruça borçu uyata?

Sokolski: İñ berençe aqılğa Mısır kilä, Törkiä, Libiä, Cäzäir. Minemçä, iqtisadi moxtaclıqları arıtq zur bulmasa, alar kötep tä tora ala. Bu illärneñ neft, gaz häm başqa energiä çığanaqları bar. Ägär inde töp säbäp iqtisad tügel ikän, dimäk monda iminlek mäsäläläre dä bar digän süz.

XS
SM
MD
LG