Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ kongresı Ärmäni Genotsidıñ qabul itä


Yıllardañ birle, ärmäni amerikannar, Ğosmanlı Patşalığı waqıtında üterelgän milyon yarım ärmänineñ genotsit qorbannarı bularaq tanıluı täqdimen, AQŞ kongresenä qabul itterergä tırışa. AQŞ idaräse isä, NATO birektäşe kebek möhim il, xäzerge Törkiäne räncetmäs öçen moñdıy täqdimgä qarşı tordı. Bu qararnıñ ğamäli köçe bulmasa da, Törkiä yağı monı, milli gorırlığıñ räncetelüe bularaq qabul itäçäk. Bu taqdim bıyıl tağın qarala, läkin beraz uñaysız ber waqıtta.

AQŞ wäkilläre pulatınıñ tışqı eşlär komitetı, 21gä qarşı 27 tawış belän ğamäli köçe bulmağan qarar nı qabul itte. Xäzer bu qarar, Wäkillär pulatında qaralaçaq, anda bu qararnı yaqlayaçaq küpçelek bar dip xäbär itelä.

Ägär dä Pulat, bu qararnı qabul itsä,Törkiä häm törek watandaşlar moña qatı açu belderäçäk. Kiyerenkelekne tağın da arttırğan tağın ber närsä, Anqaranıñ PKK suğışçıları xäräkätläreñ kisätü maqsatında Ğiraq çigenä ğaskär cibärüe mäsäläse. Moña AQŞ qarşı çığa.

Ğosmanlınıñ soñgı yıllarında, yäğne 1915-17nçe yıllarda yaqınça 1 yarım million ärmäni üterelgän diyelä. Qaysı ber tarixçelär isä monı, ärmänilärne küpläp yuq itü tırışlığı dip añlata. Törkiäne yaqlağannar isä bu farazlarğa qarşı çığıp, Ärmänilärneñ, yöz meñlärçä törek belän bergä berençe dönya suğışında, suğış qorbannarı bularaq ülgän buluların äytä.

Bu qarşılıqlar xäzer tawış birülärgä dä küçte. Tışqı eşlär komitetında, bu qararnıñ ğamäli köçe bulmasada, Törkiä belän mönäsätlärne naçaraytaçaq digän bäxäslär bar. Alar monnañ 90 yıl alda, Ğosmanlınıñ soñğı waqıtında bulğan ber tragediägäne artıq qırıs bäyäläwneñ näticäse AQŞ’qa qimmätkä töşäçäk di.

Qalğannar isä, mondıy faciğanı tanunıñ möhim buluın, yugisä qorbanarnıñ tizdäñ onıtılaçağın däğwä itä. Kaliforniä Demokratlar wäkile, Brad Sherman, Törkiäneñ açu belderüenä qaramastan mondıy qararnıñ tizdäñ qabul itäläçägen äytä.

"Äydä bu eşne başqariq ta bu eş şunıñ belän betseñ. Änqaradañ ber niçä kön açu işeterbez dä şuınıñ belän betär. Häm min wäğdä biräm, ägärdä wäkillär pulatı ärmeni genotside qararıñ qabul itsä, bu qararnı yaqlawçılar tağın başqa täqdimnär belän borçımas. Kiresençä, ägär bu qarar bügen qabul itelmi qalsa, qararnı yaqlağan 225täñ artıq täqdim iğanäçäläre kiläse häm monnañ aldağı yıllarda tağın bu täqdim belän kiläçäk. Ägärdä bu Törkiyä belän mönäsäbätlärge zıyan kiterä ikän, äydä bu kiyerenkelekne xaqiqätne tabu bälän tuqtatiq."

Läkin Bush idaräse, Törkiyädäñ kiläçäk reaksiä barı tik açu süzläre belderü belän çiklänmiyäçäk dip farazliy. Däwlät Sekretarı Condaleeza Rice belän Saqlanu Sekretarı Robert Gates, komitet qararıñ tuqtatıp qalunı sorap Aq Yortta, Prezident Bush belän oçraştı.

Sonınañ alar öçäwläp, kongreskä qararnı kire qağırğa çaqırdı. Bush, Amerikalılarnıñ monnañ 9 distä yıl elek bulğan ärmäni faciğasına borçılu belderüläreñ, läkin şuña da qaramastañ, möhim NATO berekdäşe belän mönäsäbätlärne nığıtunıñ tağın da möhimräk buluın äytte.

Dewlät sekretarı Condoleeza Rice. bu qararğa qarşı çığu, ärmäni faciğasıñ inqar itü tügel dide. Ul, AQŞ Yaqın könçığış häm Äfğanstanda barğan uñışlı eşçänlegebez waqıtında, zur NATO birekdäşebez bulğan Törkiä kebek ber ilne räncetmäskä tiyeşbez dide.

“Bez barıbızda, mondıy ber qararnıñ qabul itelüe xalendä monıñ bezneñ Yaqın könçığıştağı eşçänlegebezne totırıqsızlıqqa salaçağı turında ber fikerdäbez. Bigräk tä monıñ Ğiraq häm Äfğanstandağı eşçänelegebezgä yoğıntısı bulaçaq.Törkiä bezneñ bik möhim strategik berektäşebez häm bu möhim cirlärdäge eşçänlegebezne däwam itterüebezdä, Törkiä zur ähämmiätkä iä ber il”

Gates isä üz çığışında, AQŞ xärbiläreneñ qurqularıñ bik açıq itep añlattı.

“AQŞ köçläreneñ, 70 protsentlıq hawa yökläre Ğiraqqa Törkiä aşa kitä. AQŞ köçläreneñ Ğiraqta qullanğan yağulıq ixtiyacınıñ 3tän ber öleşe yä törkiä aşa yäisä tärkiädäñ tämin itelä. AQŞ xärbi başlıqlarınıñ xäzer qayğısı, ägärdä mondıy ber qarar qabul itelä qalsa, Törkiyädäñ kisken, köçle reaksiälär kiläçäk. Ul çağında hawa mömkinçelekläre, yulları häm başqa yärdemnär şik astında qalaçaq.

Törkiä kürsätäçäk reaksiägä bulğan şuşı borçılularğa qaramastañ, täqdim qararı tışqı eşlär komitetında barıber uzdı häm Noyabr ayı urtalarında bu qarar bar pulata qaramağına çığarılırğa tiyeş.
XS
SM
MD
LG